Một kinh nguyện khác, mang tính cách phụng vụ trong các Giáo hội Đông phương, và được Toà thánh khuyến khích phổ biến trong các cộng đoàn công giáo là kinh Akathistos chúc tụng Đức Mẹ Maria, và ban cấp ân xá cũng tương đương như khi đọc kinh Mân côi (Enchiridion Indulgentiarum, ed.1999, concessio n.13).
Đức thánh cha Gioan Phaolô II đã chủ toạ các buổi đọc hát kinh Akathistos từ Năm 1981 (nhân dịp kỷ niệm 550 năm công đồng Ephêsô tuyên bố tín điều Thiên Mẫu), rồi vào năm Thánh Mẫu 1988 (ngày 25 tháng 3), và nhân dịp Năm Thánh 2000 (ngày 8 tháng 12).
I. Tên gọi
Akathistos không phải là tên đặt cho bản kinh này dựa theo nội dung, nhưng chỉ là một từ ngữ mô tả cử điệu khi cử hành, đó là “không ngồi”. Đang khi đọc hay hát kinh, cộng đoàn “đứng” (không ngồi) để tỏ lòng cung kính (cũng tựa như khi nghe công bố Tin mừng).
Nội dung của kinh Akathistos gồm những lời chúc tụng và khẩn nài khi chiêm ngắm vai trò của Đức Maria trong mầu nhiệm Nhập thể và trong mầu nhiệm Hội thánh.
II. Tác giả
Các thủ bản cổ điển bên Đông phương không đề tên tác giả Thánh thi. Một bản dịch sang tiếng latinh gán cho đức cha Germanus thượng phụ Constantinopolis (năm 733). Các nhà phê bình hiện đại cho rằng tác giả là một nghị phụ tham dự công đồng Calcedonia (năm 451).
Trong các Giáo hội byzantin, Thánh thi Akathistos được hát vào tối hôm trước ngày thứ bảy tuần V Mùa Chay (như vậy, thường gần với Lễ Truyền tin). Vào lúc đầu, có lẽ thánh thi được hát liền sau lễ Chúa Giáng sinh, nhưng từ năm 530-553 thì được hát dịp lễ Truyền tin.
III. Bố cục
Thánh thi gồm 24 đoạn ( tiếng Hy-lạp là oikoi), tương đương với 24 chữ cái trong mẫu tự Hy-lạp.
1. Xét về tư tưởng đạo lý, thánh thi có thể phân làm 2 phần đan chéo nhau, tạo nên bối cảnh cho việc chiêm ngắm đức Maria: phần thứ nhất là mầu nhiệm Chúa Kitô; phần thứ hai là mầu nhiệm Hội thánh.
2. Xét về lối hành văn, người ta nhận thấy rằng các đoạn được ghép từng đôi một:
– Đoạn lẻ (dài hơn) gồm phần tường thuật, và kéo dài ra thành 12 câu bắt đầu với lờix chào “Hãy vui lên” (Khaire, quen dịch sang tiếng latinh là Ave). Đoạn này tận cùng với phiên khúc “Hãy vui lên, hỡi hôn thê không cưới” (hoặc theo bản dịch khác: “Hãy vui lên, Trinh nữ và Hiền thê”).
– Đoạn chẵn cũng bắt đầu với lời tường thuật hay tuyên xưng đức tin vào Chúa Kitô, kết thúc với lời điệp khúc “Halleluia” (hãy chúc tụng Chúa).
IV. Nội dung
A. Phần thứ nhất (đoạn 1-12)
Dựa theo các đoạn Phúc âm về thời niên thiếu của Chúa Kitô (Lc 1-2; Mt 1-2), thánh thi chiêm ngắm những quang cảnh liên quan đến mầu nhiệm Nhập Thể.
1/ Thiên sứ truyền tin cho Đức Maria (đoạn 1-4)
– Thiên sứ chào Đức Maria, đấng đầy ân sủng (1)
– Đức Maria suy tư ý nghĩa lời chào (2)
– Đức Maria đặt câu hỏi (3)
– Chúa Thánh Thần giữ cho đức Maria vừa là Trinh nữ vừa là Mẹ (4)
2/ Viếng thăm bà Elizabeth (đoạn 5)
3/ Băn khoăn của thánh Giuse (đọan 6)
4/ Các mục đồng đến thờ lạy Chúa (đọan 7)
5/ Các đạo sĩ đến thờ lạy Chúa (đọan 8-10)
6/ Lánh nạn sang Ai-cập (đọan 11)
7/ Gặp gỡ cụ Simeon (đọan 12)
B. Phần thứ hai (đoạn 13-24)
Trong phần này, thánh thi phát biểu những chân lý đức tin liên quan đến vai trò của Đức Maria trong kế hoạch cứu độ của Thiên Chúa, dựa theo đạo lý các công đồng Nicea (325), Epheso (431), Calcedonia (451) và các giáo phụ Đông phương thế kỷ IV-V.
1/ Người là bà Eva mới, trinh khiết cả hồn và xác. Nhờ Người Con cưu mang trong lòng, Người đã đưa nhân loại trở về vườn Địa đàng mà nguyên tổ đã làm mất (đọan 13)
2/ Người là Thân mẫu của Thiên Chúa, ngai tòa Đấng Tối cao, mở cửa thiên đàng cho nhân loại được vào (đọan 15)
3/ Người là Trinh nữ đã sinh con, mời gọi lý trí con người hãy cúi đầu trước mầu nhiệm và để cho đức tin hướng dẫn (đọan 17)
4/ Người là Đấng Trọn đời trinh khiết, khai mào cho hàng ngũ trinh khiết tận hiến trong Hội thánh (đọan 19)
5/ Người là Thân mẫu của Anh sáng, thanh luyện, chiếu soi và thiên hoá con người nhờ các bí tích (đọan 21)
6/ Người là Hòm bia Thánh và Đền thờ sống động của Thiên Chúa, dìu dắt Hội thánh lữ hành trên đường về cuộc Phục sinh bất tận (đọan 23).
7/ Người là Trạng sư lân tuất trong ngày sau hết (đọan 24).
(Bản dịch Việt ngữ của nữ tu Maria Đinh Thị Sáng, Đa Minh Tam Hiệp)
——————
PHẦN I : TRÌNH THUẬT
I.
Trổi vượt trên hết các thiên thần,
Gab-ri-el Tổng lãnh được đích thân
Từ trời đến cất chào Mẹ đầy trìu mến:
“Hãy vui lên!”, Mẹ Thiên Chúa là đây !
Ôi lạy Chúa, thấy Ngài mặc xác thân,
Thần sứ Chúa cao dâng lời chúc tụng:
Hãy vui lên ! Niềm hân hoan rạng rỡ,
Muôn khổ sầu sẽ lịm tắt tiêu tan.
Vấp ngã A-đam nay được chữa lành,
Giọt lệ E-và được rửa sạch lau khô.
Với trí phàm nhân, Mẹ như ngọn đỉnh cao!
Dưới mắt thiên thần, Mẹ là vực sâu thẳm!
Ngôi báu Thiên Triều, Mẹ trở nên thánh điện;
Chúa cả vũ hoàn được Mẹ cưu mang.
Ôi Sao Mai điểm báo ánh Mặt Trời !
Tấc dạ Mẹ hoán đổi cung lòng Cha !
Chúa cả trời đất nay thành trẻ nhỏ,
Chốn dương gian gặp gỡ cõi thiên đường.
Hãy vui lên, Trinh Nữ, ôi Hiền Thê !
II .
Vốn giữ gìn xác hồn luôn trinh trắng
Ma-ri-a thẳng thắn hỏi sứ thần :
“Sứ điệp này, quả vô tận phi thường !
Tâm tưởng tôi không đường nào với nổi
Trinh nguyên ước trọn lời nguyền
Giờ đây làm Mẹ như lời báo tin?
Halleluia !
III.
Nữ trinh khao khát rộn tâm tình
Thấu hiểu nhiệm huyền Chúa thiên ân :
“Xin hãy nói đi, này thần sứ!
Đồng trinh hiền nữ lại sinh con?”
Trước khi tiếp bước lộ trình
Sứ Thần Tổng lãnh hết tình tung hô :
Hãy vui lên ! Kho tích chứa nhiệm mầu
Hưởng nếm điều kín ẩn thâm sâu.
Mẹ là Công trình Chúa Kitô bắt đầu.
Yếu lược mọi Chân lý cao siêu của Ngài.
Mẹ là thang bắc lên trời,
Chiếc cầu gạch nối loài người thiên cung.
Thiên binh hợp xướng chúc mừng,
Âm ty quỷ dữ tuyệt vong căm hờn.
Mẹ sinh Anh sáng vô ngần,
Chỉ một mình biết cách nào diễn ra.
Vượt xa tri thức văn khoa
Rạng soi tâm trí chan hoà người tin
Hãy vui lên, Trinh nữ, ôi Hiền thê!
IV.
Quyền năng Chúa rợp che bóng mát,
Mẹ đồng trinh tỏa ngát hương ngàn,
Hạt mầm Con Đấng Chí tôn
Thánh Thần gieo xuống cánh đồng xanh mơn.
Thế nhân vang tiếng tạ ơn
Bài ca giải thoát vĩnh tồn muôn thu :
Halleluia !
V.
Thấp thoáng bóng chân người thôn nữ
Vượt núi băng rừng chẳng ngại chi
Dừng bên ngưỡng cửa chào chị họ,
Thai nhi nhảy rộn rã mừng vui :
Hãy vui lên ! Cây xanh chẳng bao giờ héo hắt ,
Khu vườn của Trái ngọt vẹn nguyên .
Kẻ vun trồng của Chủ ruộng muôn miền
Người sinh hạ Đấng gieo mầm sự sống.
Đất đai phì nhiêu sinh lòng lân tuất,
Bàn tiệc chất ngất ngàn tình thương.
Cánh đồng đơm trái hương ngọt lịm
Bến tàu tìm kiếm kẻ náu nương.
Làn hương chuyển tấu lời cầu khẩn,
Suối thứ tha trào đổ xuống gian trần.
Tỏ bày tình Chúa thương dân nước
Tín thác cầu bầu trước Thiên Nhan
Hãy vui lên, Trinh nữ, ôi Hiền thê!
VI.
Hoài nghi lo lắng tim xao xuyến,
Giữa muôn ngàn dao động trái ngang,
Giu-se công chính lòng dậy sóng:
“Nữ Trinh tiết hạnh dạ cưu mang?”
Thánh Thần hiện xuống trong giấc mộng
Lay gọi người vương nặng mối sầu :
Quyền năng Chúa trên Mẫu thân đó,
Dưỡng phụ con nhỏ, hãy tung hô :
Halleluia !
VII.
Giữa cánh đồng thanh không mông quạnh
Mục đồng nghe vẳng vọng tiếng ca :
“Kitô Cứu Chúa nay xuống thế
Nào hãy mau đến để tôn thờ !”
Loan báo : lời ca còn ngân khúc,
Mục đồng phút chốc đến hang lừa.
Nhìn ngắm Hài nhi như chiên nhỏ
Rúc bầu sữa Mẹ nghe hát ru :
Hãy vui lên ! Mẹ Người Mục tử
Ôi ràn chiên lữ thứ : nhân sinh !
Cánh tay bảo vệ hết tình,
Cửa chuồng Mẹ mở Thiên Đình dẫn vô
Cả đất trời nhảy mừng vì Mẹ
Khắp thế trần tấu khúc ca khen
Với các Tông Đồ, Mẹ là tiếng vang!
Cùng bậc Tử Đạo, Mẹ hiên ngang bất khuất !
Mẹ cũng là sức đỡ nâng tín hữu,
Cờ sáng chói của Ân sủng phất cao
Tháo gỡ con khỏi ngục thất tử thần
Choàng lên con áo hồng-ân vinh hiển.
Hãy vui lên, Trinh nữ, ôi Hiền thê!
VIII.
Xuất hiện sao tua chiếu rạng ngời,
Au vương sinh hạ ở nơi nao ?
Ba nhà Đạo sĩ Phương Đông kiếm
Rời gót cung điện đến Be-lem.
Chúa Trời xa xăm nay tới gần .
Phúc nhân thế trần cất lời ca :
Halleluia !
IX.
Ấu Vương trên tay Mẹ cơ khổ,
Chúa Trời mang xác thể bé thơ,
Dáng nô lệ khuất che bậc Dũng tướng
Đạo sĩ dâng Ngài bảo vật trầm hương.
Quên đi gian khó can trường,
Ngước trông lên Mẹ khiêm nhường hát khen :
Hãy vui lên ! Mẹ Anh sao bất biến!
Ôi bình minh năm tháng triền miên !
Lò lầm lạc, nay Mẹ hiền dập tắt,
Dắt con đến Ánh Sáng thật Chúa Cha.
Ban cho con, Đức Kitô dịu hoà,
Lật đổ điện ngà quân vương bạo chúa
Nghi lễ thuở xưa cúng tế chiên chiên dê,
Nay Mẹ mang về nền phụng tự mới.
Lửa toàn thiêu, Mẹ đổi thành lửa mến.
Thanh tẩy tội tình, dập tắt mê si.
Dẫn con theo thượng trí tình Cha
Niềm Vui Thái Hòa : chính là Mẹ đó !
Hãy vui lên, Trinh nữ, ôi Hiền thê!
X.
Rộn rã trào dâng một cõi lòng,
Đạo sĩ hoàn trọn lời sấm ngôn.
Loan báo tin vui Đấng Cứu Thế
Thánh Thần mách bảo lối trở về.
Khắp nẻo đường dài dân nước biết
Cung điện ngọc ngà mãi u mê.
Băn khoăn hoảng sợ ngai báu mất,
Bất tài xuẩn động Hê-rô-đê !
Halleluia !
XI.
Rực rỡ toả lan miền Ai Cập,
Bóng tối lầm lạc vút tan bay.
Thần linh ác quỷ oai hùng thế,
Kiệt sức buông trôi ngã rụng rời!
Người người câu hát reo vui ,
Tiệc say cứu độ muôn nơi chúc mừng :
Hãy vui lên ! Mẹ thu phục nhân loại
Thoát khỏi quyền lực cõi âm ty.
Mẹ thắng gian mưu bao quỷ dữ,
Vạch trần lầm lạc ngẫu tượng đi !
Mẹ là Biển lấp chìm quân tướng,
Tảng Đá vọt lên Mạch Trường Sinh
Cột Mây rợp dịu sa mạc nắng,
Cột Lửa đồng hành đêm tối tăm.
Mẹ ban man-na Bánh bởi trời
Lương thực thánh ân đến mọi nơi.
Huyền thoại phủ dầy miền Đất Hứa,
Sữa ngọt mật ngon chảy núi đồi !
Hãy vui lên, Trinh nữ, ôi Hiền thê !
XII.
Sắp tới giờ âu sầu từ giã
Cõi hồng trần vất vả tàn phai,
Si-mê-on lê bước đường dài
Thánh Thần giục giã lên ngay Đền thờ.
Thấy hài nhi nhỏ ngây thơ
Trên tay Hiền mẫu tôn thờ hiến dâng
Ngưỡng nhìn Chúa cả thiên ân
Khôn Ngoan vĩnh cửu ông hằng cậy trông :
Halleluia !
PHẦN II: CHÂN LÝ ĐỨC TIN
XIII.
Hoá công đổi mới luật tác thành:
Con Người sinh ra từ Mẫu thân,
Mà giữ nguyện vẹn lòng trinh nữ,
Muôn thuở thiên thu mãi trắng ngần.
Con cùng chiêm ngưỡng kỳ công
Ngợi ca Danh Chúa chúc mừng Thánh nhân:
Hãy vui lên ! Đoá hoa không héo tàn ,
Triều thiên tiết hạnh chốn cao sang,
Bày tỏ tương lai cho hậu thế,
Thân xác phục sinh tựa thiên thần
Trái ngọt nuôi dưỡng người tín hữu,
Cây cao bóng mát chỗ dừng chân.
Mẹ mang Đấng dẫn dân lưu lạc,
Sinh Người giải thóat ách lầm than.
Mẹ cầu khẩn quan án chí công
Tha thứ cho kẻ trót lỡ lầm
Khoác áo ân sủng người trần trụi,
Xót thương vượt quá mọi chờ mong.
Hãy vui lên, Trinh nữ, ôi Hiền thê !
XIV.
Ôi thượng trí, cuộc hạ sinh kỳ diệu !
Phận chúng con, sao thấu hiểu trời cao !
Chân đạp đất, lòng hướng vào Thiên quốc
Ngắm nhìn xem Đức Chúa thật ái từ.
Khiêm nhu mang xác phàm nhân loại
Để dắt dìu chúng con đến quê hương
Lên tới trời : tột đỉnh ngàn yêu thương
Loài người hỡi, hãy hát ca mừng rỡ :
Halleluia !
XV.
Địa cầu tất cả là nơi đây,
Tầng trời cao xanh ngự chốn này
Phủ bóng Ngôi Lời vô biên giới
Thấp cao không chỉ là đổi trao.
Tự hạ yêu thương hoá kiếp người
Chúa cả vũ hoàn nhận làn hơi
Sự sống nhân sinh trong thai mẫu
Chúc tụng danh Mẹ hát vang lời :
Hãy vui lên ! Ngai toà Chúa vô biên,
Cửa tới mầu nhiệm rất diệu huyền.
Điều nghịch lý cho kẻ mãi chai lỳ,
Niềm xác tín cho người thực lòng tin.
Ngai vàng thánh thiện hơn Kê-ru-bim
Địa vị sánh đẹp hơn Sê-ra-phim
Mẹ nối kết hai đại cực thành một,
Vừa là thân mẫu vừa là nữ trinh.
Ôi nhờ Mẹ, tội tình được tha thứ !
Nơi Cửa Trời, có Mẹ mở rộng tay
Chìa khoá hoàng cung, Mẹ là Hy vọng !
Kho báu đời đời, ôi Lẽ Cậy Trông !
Hãy vui lên, Trinh Nữ, ôi Hiền Thê !
XVI.
Triều thần thiên quốc phải xôn xao
Ơn cả diệu huyền quá thẳm sâu !
Thiên tử Ngôi Hai Đấng tuyệt đối
Ngự chốn xa xôi vượt bầu trời,
Nay đến nhập thể trong thế giới,
Cắm lều cư ngụ giữa chúng nhân.
Lãnh nhận thân phận người tôi tớ
Tiếng hát thiên thu chẳng phai mờ :
Halleluia !
XVII.
Người hùng biện siêu quần bạt chúng
Như cây cỏ, cá nhỏ, thóc ngâm,
Trước Maria, Mẹ Thiên Chúa vang lừng
Loài người không ngôn từ tả xiết:
Vừa Trinh Nữ vừa Mẹ hiền
Chúng con chiêm ngưỡng một niềm kính tin :
Hãy vui lên ! Mẹ cất giữ Đức Khôn Ngoan trường cửu,
Hạt Ngọc Châu tình thương Chúa Quan Phòng
Kẻ thông thái bỗng nhận ra khờ dại !
Người lợi khẩu chợt im bặt lặng thinh.
Học rộng uyên thâm, với Mẹ thành ngu dốt,
Thần thoại hoang đường, cốt truyện cũng thua xa
Ngụy biện quanh co sẽ tan rã mưu đồ
Mẹ là Ngư phủ kéo đầy lưới cá.
Nâng con lên từ hố sâu nhiệm lạ !
Tựa hải đăng, Mẹ là vầng chiếu sáng,
Thuyền cập bến vực người đang dạt trôi
Cảng yên vui nhổ neo vào sự sống.
Hãy vui lên, Trinh Nữ, ôi Hiền Thê !
XVIII.
Cứu nhân loại, Chúa xuống trần nhập thế.
Tìm đồng cỏ, đi mãi chẳng dừng chân.
Từ đời đời là Mục tử đoàn dân,
Người còn muốn hòa đồng cùng chiên nhỏ.
Mặc nhân tính, Chúa cho con gần gũi
Khát mong hoài, con cất tiếng hát vui :
Halleluia !
XIX.
Mẹ tinh tuyền khai nguyên đời tận hiến,
Biết bao người tìm đến để náu nương
Mẹ dạt dào lãnh nhận muôn tình thương,
Lòng thanh tịnh đón Chúa trời đất,
Trinh nguyên Thiên Mẫu lòng Ai tuất
Chúng con nguyện cùng cất tiếng ca :
Hãy vui lên ! Này Chim bồ câu trắng,
Mẹ là Cửa ơn linh thánh ngàn đời
Mẹ khởi đầu cho một dòng dõi mới,
Mẹ ban tặng phúc lộc Chúa thiên ân.
Mẹ trao tin tưởng cho kẻ bị khinh thường,
Trả lại khôn ngoan cho người mất phán đoan.
Tên dụ dỗ, Mẹ chặn đứng mưu đồ
Người khiết tịnh, Mẹ tuôn đổ mầm sống.
Mẹ là khuê phòng của hôn lễ
Mẹ kết giao kẻ tin với Chúa Trời
Mẹ dưỡng nuôi phúc lành nữ trinh khôi
Se duyên đôi linh hồn với Chàng Rể
Hãy vui lên, Trinh Nữ, ôi Hiền Thê !
XX.
Muôn bài hát vô hồn phải dừng lại,
Đừng nghĩ lầm mình xứng khúc tạ ơn,
Dù dâng Chúa vạn điệu hát du dương
Như cát trắng trải dài bờ biển cả.
Nhưng khôn ví, bao ơn lành phép lạ
Được tặng ban cho người biết xướng ca :
Halleluia !
XXI.
Như đuốc hồng rừng rực ngọn lửa cháy
Trong đêm đen, lạy Thánh Nữ Đồng Trinh,
Mẹ của Anh Sáng, Chúa Thiên đình
Chiếu vào cõi u minh sâu thẳm.
Hồn con nay thấu tầm hiểu biết
Tận trí lòng con tha thiết tán dương :
Hãy vui lên ! Tia Nắng óng mặt trời
Hỡi Chùm Ánh sáng đời đời rực rỡ !
Tia Chớp lóe vụt dọi chốn tâm tư,
Sấm vang trời, kẻ thù run sợ mãi
Mẹ là nguồn Bí tích thật diệu vời !
Suối dạt dào Nước trào lên sự sống
Là hình bóng hồ thanh tẩy xa xưa,
Mẹ gột rửa vết hằn in tội lỗi.
Ôi Suối nguồn, xin thương con tưới gội !
Ôi chén rượu, hãy đổ đầy niềm vui !
Hương toả bay nức mùi Dầu Thánh mới
Nơi Tiệc Thánh thiên hoá con nhờ Mẹ
Hãy vui lên, Trinh Nữ, ôi Hiền Thê !
XXII.
Nhằm tha thứ muôn tội tình giăng lối,
Lỗi lầm xưa chắp nối từ A-đam,
Đấng Cứu tinh đã sinh xuống trần hoàn,
Đời phàm nhân sống làm con Trinh Nữ .
Xoá lỗi phạm, xoá đi án tử,
Để hiển danh Chúa, vũ trụ tung hô :
Halleluia !
XXIII.
Thế trần tôn vinh cuộc hạ sinh kỳ diệu
Đền Thờ sống động, ôi Nữ Hoàng kiều diễm !
Đấng tác thành ngự trong dạ Mẫu thân
Phó trót cho Mẹ ân cần chăm sóc.
Trang sức Mẹ bằng thánh đức vinh quang
Dạy chúng con kính dâng lời chúc tụng :
Hãy vui lên ! Hỡi “Lều Tạm” Thiên Chúa,
Cao cả hơn “Nơi Cực Thánh”, thành hoàng,
Là “Hòm Bia” dát vàng bởi Thánh Linh,
“Kho Báu” vô tận cứu nhân độ thế!
Viên ngọc quý trang hoàng đền vương đế,
Niềm kiêu sa bậc tư tế thánh hiền,
Tháp ngà cao cho Giáo Hội trung kiên,
Thành quách oanh liệt, Mẹ biểu dương quyền thế.
Chúng con vẻ vang chiến tích là nhờ Mẹ
Vinh thắng oai vệ làm gục ngã quân thù,
Dược liệu chữa lành các chi thể hoại hư,
Cứu rỗi trăm bề linh hồn con sa đoạ.
Hãy vui lên, Trinh Nữ, ôi Hiền Thê !
XXIV.
Ôi cao trọng lẫy lừng danh Thiên Mẫu !
Đấng hạ sinh Con Chúa xuống cõi trần,
Là Ngôi Lời Con Một Chúa chí nhân,
Xứng muôn đời hát mừng bài ca ngợi.
Xin lắng nghe lời chúng con cầu khẩn,
Làm Trạng Sư phù giúp bước đăng trình,
Cứu con thoát cực hình chốn mai sau
Con hát mãi tình yêu thương Hiền Mẫu :
Halleluia !
———————————-
Icôn Đức Mẹ Vladimir
Trong truyền thống ikôn của Giáo hội Đông phương, chủ đề chính là các Mầu nhiệm của Chúa Kitô, và kế đó là đức Mẹ Maria, Đấng Thiên Mẫu (Theotokos). Các ikôn về Đức Mẹ thường được xếp vào vài đề tài chính, chẳng hạn như: Odigitria (Người Chỉ đường: hướng dẫn về Chúa Giêsu), Deisis (Cầu nguyện), Pokrov (Che chở, tựa như icôn Đức Mẹ Hằng Cứu Giúp), Eleusa (Từ bi) [1]. Bức ikôn kính Đức Mẹ nổi tiếng hơn cả là Vladimir với một lịch sử lâu dài. Tuy có lưu truyền gán bức icon này (70cm x 100 cm) cho bàn tay của thánh Luca, nhưng các sử gia cho rằng bức icon này ra đời khoảng năm 1100 tại Constantinopolis. Một tài liệu lịch sử cho biết vào năm 1131, icon này được đưa từ Constantinopolis sang Vyscgorod, gần Kiev, và lưu giữ trong một nữ đan viện. Năm 1155 icon được chuyển sang Vladimir, tại đây một thánh đường nguy nga được cất lên để kính bức icôn. Vì lý do đó mà icon mang tên là Vladimir (Vladimirskaja), tuy rằng từ năm 1395 ông Andre Bogolioubski chuyển về nhà thờ chánh toà Moscova. Bức icon này đã được nhân dân Moscova sùng kính vì đã nhiều lần cứu thoát dân tộc khỏi cảnh ngoại xâm[2]. Từ cuộc cách mạng cộng sản năm 1917, bức icon được đưa vào viện bảo tàng Tretjakov cho đến năm 1994.
Icon này được xếp vào loại “Mẹ từ bi âu yếm” (Eleusa). Đức Mẹ bồng chặt Chúa Giêsu vào mình. Hai khuôn mặt kề sát nhau, hai đôi má áp vào nhau. Khuôn mặt Đức Maria lộ vẻ đăm chiêu, ra như nhìn thấy trước những đau khổ đang chờ đón Con mình. Đối lại, hài nhi với cặp mắt mở rộng, kề má và nhìn cắm vào mẹ, ra như muốn thỏ thẻ đôi lời an ủi mẹ mình, và quàng cánh tay bé nhỏ lên vai mẹ để vuốt ve. Cử chỉ của hài nhi đã trở thành đề tài của icôn (“Vuốt ve âu yếm”). Sự vuốt ve được nhìn từ phía Hài nhi, nhưng cũng nói lên vai trò chuyển cầu của bà mẹ đau khổ: Đức Maria không ngừng chuyển cầu xin Chúa tỏ lòng khoan nhân với nhân lọai. Mẹ bồng Chúa Con trên tay phải (cử chỉ Mẹ này cũng tượng trưng cho địa vị là “Tòa Đấng Khôn Ngoan”), còn khi tay trái thì trỏ về Ngài, và đầu cũng nghiêng về Ngài: Đức Maria luôn luôn hướng mọi chú ý và hành động của mình về với Chúa Cứu thế.
– Hài nhi mặc áo màu vàng da cam, tượng trưng cho ánh sáng mặt trời: Ngài là “Thiên Chúa bởi Thiên Chúa, Ánh sáng bởi ánh sáng”.
– Y phục Đức Maria màu nâu. Đúng ra phải nói là mầu đỏ đậm. Màu đỏ tượng trưng cho ngọn lửa mến của Thánh Linh. Đức Maria luôn sống dưới tác động của Thánh Linh (xc. Lc 1,35), đến nỗi ra như Người đã khoác Thánh Linh lên mình. Thường trên khăn trùm đầu và trên hai vai Mẹ mang ba ngôi sao, tượng trưng cho đức trinh khiết “trước khi, đang khi và sau khi sinh”; nhưng trong bức icôn này, vai bên phải đã bị che.
———————————-
[1] Xc. ĐGH Gioan Phaolô II, Thông điệp Redemptoris Mater (25/3/1987) số 33.
[2] Giáo hội Nga mỗi năm mừng ba lễ kính Đức Mẹ Vladimir để tưởng nhớ ba lần cứu dân tộc khỏi ngọai xâm: ngày 21/5 (năm 1521), 23/6 (năm 1480) và 26/8 (năm195). Ngày 26/8 là lễ lớn nhất.
