Bối Cảnh Đương Thời Của Giáo Hội Học (3)

Trong sắc lệnh về Tông đồ giáo dân, Vatican II ghi nhận: “Từ sự tiếp nhận những đặc sủng này, thậm chí những đặc sủng bình thường nhất, nảy sinh cho mỗi người tín hữu quyền lợi và bổn phận thực thi chúng trong GH và trong thế giới vì phần ích của nhân loại và sự phát triển của GH, [quyền lợi và bổn phận] thực thi chúng trong sự tự do của Thánh Thần, đấng “muốn thổi đâu thì thổi,” và đồng thời trong sự hiệp thông với anh chị em mình trong Đức Kitô và với những vị Giám mục của mình cách đặc biệt” (AA 3). Sớm hơn trong bản văn về GH, người ta ghi nhận: “Phải lãnh nhận những đoàn sủng này, từ các ơn chói lọi nhất đến các ơn thường mà nhiều người lãnh được, với lòng tri ân và yên ủi vì các ơn đó mang ích lợi và phù hợp với nhu cầu của GH” (LG 12). Trong khi nói về vai trò của các linh mục hay presbyters một bản văn Vatican II nói: “Đang khi nghiệm xem các tinh thần có phải từ TC đến hay không, các vị phải lấy tinh thần đức tin mà khám phá, vui mừng mà nhận biết, và chuyên cần phát triển những đặc sủng muôn hình của giáo dân, từ những đặc sủng bé nhỏ nhất đén những đặc sủng cao cả nhất” (LG 9). Cùng lời cảnh giác ấy được nói cho các Giám mục: “Các ngài biết rằng Chúa Kitô không đặt các ngài lên để một mình lãnh lấy tất cả sứ vụ cứu độ của GH đối với thế giới; nhưng nhiệm vụ cao cả của các ngài là chăn dắt tín hữu và nhận biết các phận sự và đoàn sủng nơi họ, để mọi người cùng góp phần vào công cuộc chung, tuỳ theo cách thức của mình” (LG 30).
 
Sợ rằng một xác quyết rộng rãi về đặc sủng có thể đe dọa trật tự và thẩm quyền riêng trong GH, những người soạn thảo của bản văn Vatican II về GH xen vào một sự phân biệt (mà không thuộc kinh thánh nhưng có một sự thích hợp lịch sử) giữa hai loại đặc sủng khác nhau: Thánh Thần “ban xuống trên GH những tặng phẩm đoàn sủng và phẩm trật khác nhau, và bằng cách này, hướng dẫn và trang hoàng GH với những hoa trái của mình (LG 4). Và trong cùng một dòng như tương tự: “giữa những tặng phẩm này nổi bật lên ân sủng của các tông đồ mà chính Thần khí bắt lệ thuộc vào thẩm quyền của họ ngay cả những người được ban xuống với những đặc sủng.” (LG 7)
 
Hạn từ Hylạp charisma hay số nhiều charismata được dùng 17 lần trong tân ước, tất cả (từ 1 Pr 4:10) đều trong bài viết của Phaolô: Rm 1: 1; 5:15 (hai lần); 6:23; 11: 29; 12:6; 1 Cr 1:7; 7:7; 12:4; 12:9; 12:28; 12:30; 12:31; 2 Cr 1:11; 1 Tm 4:14; 2 Tm 1:6. Đối với Phaolô hạn từ này không luôn luôn là một hạn từ chuyên môn vì nó là một khái niệm đang khai triển. Trong Rm 5:15 nó là một biến thể cho khái niệm ơn cứu độ trong Đức Kitô; trong Rm 11:29 nó quy chiếu đến đặc ân của Israel trong việc giao ước được ký kết, và sự ban phát Lề luật, v.v. Nhưng bản văn cổ điển là 1 Cr 12:4: “Có nhiều đặc sủng khác nhau [charismaton], nhưng chỉ có một Thần khí. Có nhiều việc phục vụ khác nhau [diakonion], nhưng chỉ có một Chúa; có nhiều hoạt động khác nhau [energematon], nhưng vẫn chỉ có một TC làm mọi sự trong mọi người.”
 
Ngoài việc sử dụng hạn từ đặc sủng, trong nhiều chỗ khác nhau trong bút tích của mình, Phaolô đã cho ta một danh sách gồm chừng 18 đặc sủng khác nhau, một số thì khó để nhận diện với sự chính xác hạn hẹp: tông đồ, ngôn sứ, thánh sử, thày dạy, người khuyên bảo, người bố thí, người quản trị, người thực thi thương xót, người nói những lời khôn ngoan, người được ban với đức tin đặc biệt, người thuyên chữa, người làm phép lạ, người phân định thần khí, người có ơn ngôn ngữ, người giải thích ngôn ngữ, và những người giúp đỡ, tư vấn và phục vụ.
 
VI .TẬP ĐOÀN TÍNH VÀ TÍNH CÔNG ĐỒNG/SOBORNICITY (HIỆP THÔNG) CỦA GIÁO HỘI
 
Một trong những nhấn mạnh đặc trưng của GH học theo Vatican II là nhấn mạnh đến trách nhiệm mục vụ đối với GH có tầm vóc thế giới không chỉ dựa vào Đức Giáo hoàng nhưng cũng với tất cả các Giám mục, cách riêng những ai có trách nhiệm đối với một địa phận.  Một từ ngữ mới được đưa vào trong những nhóm Công giáo, nghĩa là, tập đoàn tính (collegiality), mà quy chiếu đến một xác tín rằng , do sự thụ phong Giám mục, chứ không phải một cách biệt loại do sự chỉ định của Giáo hoàng, gánh vác lấy trách nhiệm đối với GH toàn cầu. Tập đoàn tính thì biệt loại hơn nhiều so với từ ngữ tổng quát hơn là chia sẻ trách nhiệm, vốn áp dụng cho tất cả mọi người được rửa tội và chỉ định rằng do phép Rửa và những tặng phẩm đặc sủng từ Thánh Thần mỗi tín hữu một cách nào đó phải can hệ vào việc cổ xuý giáo lý và sự sống của đức tin Kitô hữu. Những người đã hoạch định công đồng Vatican II và tham gia vào những cuộc thảo luận ấy nhìn nhận rằng một sự nhấn mạnh bất tỷ lệ nào đó về vai trò của Đức Giáo hoàng từ Vatican I đã che khuất thực tại “tập đoàn tính” hay tác vụ của Giám mục trên thế giới hành động như một “hội đồng” (college) hoặc tại một công đồng chung hay do sự cộng tác từ những địa phận gia đình của họ.
 
Một trong những cách mà giáo lý có tính cộng tác của các Giám mục về việc đọc các dấu chỉ thời đại được diễn tả từ Vatican II là qua những hội họp và xuất bản của những Hội Đồng Giám Mục quốc gia. Những Hội Đồng Giám Mục này đôi khi mâu thuẫn hay kinh nghiệm sự căng thẳng trong mối liên hệ với những văn phòng trung ương trong sự quản trị của Giáo hoàng, những bộ khác nhau của Giáo triều Roma là chuyện thật tự nhiên. Sự căng thẳng này đã hiện hữu trước Vatican II và một số những phát biểu (can thiệp) gây ấn tượng mạnh hơn do các Giám mục tại công đồng liên quan đến những mâu thuẫn này. Bộ Giáo Lý Đức Tin, văn phòng chính yếu của Giáo hoàng để giám sát nội dung và cách thức của giáo lý chính thức, đã đề xướng rằng trong khi có ích về mục vụ, những Hội Đồng Giám Mục này lại không phải là cơ quan dạy dỗ chính thức, nói một cách thích hợp. Không phải ai nấy đều đồng ý với quan điểm này. Đang khi đó các Giám mục cũng như thần học gia nghiên cứu cẩn thận những tiền lệ đối với Hội Đồng Giám mục tân thời và thực sự tỏ ra bằng cách nào chúng biểu thị một nguồn giá trị của việc dạy dỗ đối với GH. Nhân dịp một bản phác thảo dành để làm việc về tình trạng (status) của các Hội Đồng Giám Mục được đưa ra do một bộ của Vatican, nhiều Giám mục và thần học gia công giáo đã khám phá chức năng và sự cần thiết của những Hội Đồng Giám Mục quốc gia.
 
Những GH Đông phương, nhất là các giáo hội chính thống Đông phương, tiếp tục nhấn mạnh một xác tín sâu xa khác, rằng điều chính yếu đối với đời sống của GH không chỉ là tính tập thể (collegiality) như một bổ túc cho tác vụ Giáo hoàng, nhưng cũng là ‘tính công đồng” (conciliarity) hay “sobornicity”. Theo quan điểm này, GH được giả thiết phải đóng chức năng như một bản hòa tấu giao hưởng của những tín hữu vốn được quy tụ trong Đức Kitô và trên đó Thánh Thần ngự xuống. Tính công đồng tìm cách để nắn hình đời sống GH theo một cách thức vốn sẽ diễn tả bản chất và sự khác biệt của GH. Những thần học gia phương Đông nói rằng GH diễn tả sự hiệp thông trong Đức Kitô qua đặc tính công đồng của mình.
 
VII. GIÁO HỘI DUY NHẤT THÁNH THIỆN CÔNG GIÁO VÀ TÔNG TRUYỀN
 
Kinh Tin Nicea-Constantinople – mà được diễn đạt trong thế kỷ IV tại một công đồng chung và được dùng từ đó tại lúc rửa tội và những dịp phụng vụ khác như một thước đo của đức tin chính thống – xác quyết cách vang dội rằng công đoàn Kitô hữu nhìn thấy chính mình là “duy nhất, thánh thiện, công giáo và tông truyền.” Ý nghĩa nguyên thủy của những thuộc tính này đã không luôn luôn còn rõ ràng; người ta cũng không luôn luôn hiểu đúng mục đích của những chiều kích này. Điều rõ ràng là nguyên thủy không một trong bốn thuộc tính đó được nhắm dùng một cách biện giáo hay hộ giáo để chứng minh tính tự tôn (superiority) của một GH trên một giáo hội khác, hay để hàm ý rằng một giáo hội sở hữu nhiều hơn sự hiệp nhất, sự thánh hóa, tính công giáo hay tính tông truyền.
 
Giống như trong những phần khác của Kinh Tin Kitô hữu, sự xác minh GH là duy nhất, thánh thiện, công giáo và tông truyền được hiểu một cách cánh chung. Nó có nghĩa rằng những đặc tính này đi liền với GH không phải để diễn tả cách thuần túy điều gì hiện hữu cách khả giác đối với người nhìn; đúng hơn chúng là thiết thân với một lời cầu nguyện của ước muốn và hy vọng rằng GH có thể thực sự trở thành điều mà GH được mời gọi để là nhờ ơn gọi cao cả của mình. Những thuộc tính muốn vừa là những xác quyết về sự kiện vừa là lời mời tới hy vọng.
 
Tính duy nhất, thánh thiện, công giáo và tông truyền được GH sở hữu bởi vì tặng phẩm độ lượng là Thánh Thần vốn thực hiện những ân huệ này qua dự định nhiệm mầu của TC. Nhưng những tặng phẩm ấy bị che khuất và uốn cong do sự hiện diện của tội lỗi và sự ngoan cố nơi những thành viên của GH, cá nhân cũng như tập thể. Vì vậy, đúng như trong lời Kinh Chúa dạy, chúng ta thấy mình buộc phải cầu xin cho “Nước Cha trị đến”, cũng vậy trong cộng đoàn đức tin chúng ta cần phải cầu nguyện “Xin cho GH ngài trở nên duy nhất, thánh thiện, công giáo và tông truyền”. Những người Công giáo Roma, cách riêng từ khi công bố sắc lệnh về Đại kết, ý thức sắc bén rằng mặc dù Thánh Thần vẫn hiện diện và cư ngụ bên trong, thì thực vậy, giáo hội của họ không là duy nhất, thánh thiện, công giáo và tông truyền một cách khả giác. GH là một bởi vì sự Thánh Thần cư ngụ trong tất cả những người được rửa tội; GH là thánh thiện bởi vì được đặt riêng ra do lòng nhân hậu của TC để tiếp nhận một tình yêu ưu ái và nhiệm mầu; GH là công giáo theo ý nghĩa nguyên thủy của từ ngữ, có nghĩa rằng GH là toàn thể và toàn vẹn, sở hữu mọi phần cần thiết để làm nó nên toàn diện; và GH là tông truyền bởi vì với việc làm chứng nguyên thủy GH vẫn còn tiếp nối trong những điều cốt yếu của các tông đồ thuộc thế kỷ thứ I (và không chỉ Mười hai, nhưng là toàn thể cộng đồng tông đồ của các tín hữu thuộc thế hệ đầu tiên). Những người Công giáo thường có khuynh hướng áp dụng những nét đặc trưng mô tả này chỉ cho GH phổ quát và rộng khắp thế giới, nhưng họ đang bắt đầu học từ những giáo hội chính thống Đông phương và những giáo hội khác rằng những nét đặc trưng này muốn áp dụng đúng thực cho các giáo hội địa phương.