Khi đề cập đến đề nghị của Tin Mừng về sự cần thiết “gạn đục khơi trong”, biết “lấy ra từ trong kho tàng của mình cả cái mới lẫn cái cũ” (Mt 13,52), Đức Gioan Phaolô II đã viết tiếp những dòng sâu sắc về nguồn gốc Kinh Thánh của Giáo huấn xã hội như sau: “Giáo huấn xã hội của Giáo Hội bắt nguồn từ Kinh Thánh, khởi đi từ sách Sáng Thế, đặc biệt từ Tin Mừng, và từ các văn kiện của các thánh Tông đồ. Ngay từ đầu, giáo huấn này đã nằm trong giáo huấn của chính Giáo Hội, trong quan niệm của Giáo Hội về con người và về đời sống xã hội. Hơn nữa, nền luân lý xã hội này đã được dày công xây dựng và phát triển dần dần tùy theo nhu cầu của các giai đoạn lịch sử. Gia sản truyền thống này sau đó đã được kế thừa và khai triển bằng giáo huấn của các Giáo chủ về “các vấn đề xã hội” hiện đại, khởi đầu bằng thông điệp Tân sự”[1].

Giám mục Jean-Charles Descubes, chủ tịch Ủy ban về Gia đình và Xã hội thuộc Hội đồng Giám mục Pháp, đã trình bày một cách ngắn gọn: “Tư tưởng xã hội của Giáo Hội bắt nguồn nơi ngôn từ và hành động của Đức Giêsu. Tin Mừng và các bản văn Tân Ước là quy chiếu của nó. Qua những đề xướng và suy tư, các Kitô hữu đã cấu tạo và tiếp tục xây dựng tư tưởng xã hội này. Huấn quyền của Giáo Hội hợp thức hóa nó”[2].

Chương thứ I của quyển sách này sẽ trình bày sơ lược sứ điệp xã hội của Kinh Thánh, bắt đầu từ các Ngôn sứ, ngang qua giáo huấn của Đức Kitô cho đến những chọn lựa của cộng đồng Kitô hữu tiên khởi. Có thể coi đây như “suối nguồn” của thần học luân lý, cũng như của Giáo huấn xã hội của Giáo Hội.

1. THIÊN CHÚA, SỞ HỮU CHỦ DUY NHẤT

Trong truyền thống Do Thái – Kitô giáo, “vận mệnh phổ quát của tài sản” đã trở thành một đề tài căn bản và xuyên suốt từ Cựu Ước sang Tân Ước. Ruộng đất chính là một tặng vật Thiên Chúa ban cho toàn thể nhân loại. Người là sở hữu chủ duy nhất và tất cả hoa màu ruộng đất vẫn thuộc về Người. Để tránh tình trạng tài sản tập trung vào tay một số điền chủ, nhất là để người nghèo có cơ hội tham dự vào tài sản chung này, Luật Giao ước cấm bán đứt ruộng đất. Sách Lêvi ghi rõ: “Đất thì không được bán đứt, vì đất là của Ta, còn các ngươi chỉ là ngoại kiều, là khách trọ nhà Ta. Trong toàn xứ sẽ thuộc quyền sở hữu của các ngươi, các ngươi phải cho người ta quyền chuộc lại đất. Nếu người anh em của (các) ngươi lâm cảnh túng thiếu và phải bán một phần sở hữu của nó, thì người có quyền chuộc, tức là người bà con gần nhất, sẽ đến chuộc lại cái mà người anh em nó đã bán”(Lv 25,23-25)[3].

Kinh Thánh lặp đi lặp lại quyền căn bản của mọi người là được tham dự vào hoa màu ruộng đất để bảo vệ và làm phát triển cuộc sống. Trong xã hội tiền công nghiệp, quyền có ruộng đất là một quyền sinh tử, được Thiên Chúa ban đồng đều cho mọi người, không loại trừ một ai và cũng chẳng hề thiên vị riêng ai. Cựu Ước đặt việc chiếm hữu tài sản trong mối tương quan không chỉ giữa con người với của cải, mà còn trong mối tương quan với đồng loại và với Thiên Chúa. Tất cả hữu thể nhân loại đã được dựng nên giống hình ảnh Thiên Chúa và có tương quan bình đẳng với người khác như những thành viên của gia tộc, xã hội, đất nước.

Tác giả Thánh Vịnh viết: “Chúa làm chủ Trái đất cùng muôn vật muôn loài, làm chủ hoàn cầu với toàn thể dân cư” (Tv 24,1). Người trao tặng Trái đất cho con người để “cày cấy và canh giữ đất đai” (St 2,15). Nhưng quản trị nói đây không đồng nghĩa với chủ sở hữu, nhất là chủ sở hữu tuyệt đối, bởi vì Thiên vẫn là chủ sở hữu duy nhất của tất cả ruộng đất.

Từ hồng ân và liên đới này, Alain Durand có lý khi viết: “Thái độ tôn kính Đấng Tạo Hóa được thể hiện ngang qua việc tôn trọng quyền (sở hữu) này. Hôm nay, chúng ta tỏ ra đồng thuận hay đi ngược với hành động tạo dựng của Thiên Chúa theo mức độ chúng ta trân trọng cuộc sống của tất cả mọi người hay chúng ta loại trừ cuộc sống của một số người. Hiện tượng ô nhục của đói nghèo, xét như một hiện tượng xã hội, gây tổn thương cho nhân loại trong phần sâu thẳm nhất, vì đó chính là tâm điểm phát xuất lòng quảng đại của Thiên Chúa đối với tất cả mọi người. Hành động loại trừ người nghèo – bởi vì mọi người nghèo đang bị loại trừ trong xã hội giàu sang – đi ngược lại chủ trương qui tụ tất cả mọi người của Thiên Chúa”^[4].

Toàn bộ Cựu Ước, đặc biệt là sách Ngũ Thư và các Ngôn sứ, giới thiệu mô hình một xã hội mới tự do, bình đẳng, huynh đệ và liên đới, hoàn toàn đối lập với chế độ chính trị của các nước lân cận^[5]. Trong giai đoạn đầu, dân tộc Israel đã cố gắng thể hiện mối tương quan công bằng, huynh đệ và liên đới này qua cơ chế chính trị – xã hội đặc biệt: Cơ cấu xã hội được tổ chức dựa trên tương quan huyết thống của các chi tộc. Hoàn toàn chưa có vua quan hay giai cấp thống trị. Thiên Chúa là Đức Chúa và Vua của dân tộc, còn tất cả mọi người Israel đều là anh em với nhau, cùng một quyền lợi, nghĩa vụ và phẩm giá như nhau[6].

Qua trung gian của Môsê, Thiên Chúa đã thiết lập với dân tộc Israel một giao ước tại Sinai: Thiên Chúa sẽ là Đức Chúa của dân Israel, trong khi đó Israel sẽ trở thành “dân tộc được tuyển chọn” (Xh 19, 3-8). Người hứa ban cho dân Israel “một vùng đất chảy sữa và mật” làm gia nghiệp[7], nhưng đồng thời đòi hỏi vùng đất hứa này phải ở trong tầm tay của tất cả mọi người, đặc biệt những người nghèo hèn và khốn khổ nhất. Sách Dân số (26, 52-56; 33,54) và sách Giosuê (13-21) kể lại tỉ mỉ cách thức phân chia đất đai để làm sao mỗi gia đình có một nguồn vốn kinh tế như nhau.

“Đức Chúa phán với ông Môsê rằng: Đất đai sẽ được phân chia cho những người ấy theo số tên đã ghi. Đông người thì ngươi sẽ chia cho phần lớn hơn làm gia nghiệp, và ít người thì ngươi sẽ chia cho phần nhỏ hơn làm gia nghiệp; ngươi sẽ cho mỗi chi tộc phần gia nghiệp tương xứng với số người đã được kiểm tra. Nhưng phải bắt thăm để chia đất”[8].

Cựu Ước cũng công nhận quyền tư hữu và triệt để ngăn cấm không được lấy tài sản của tha nhân. Luật giao ước ghi rõ: “Ngươi không được trộm cắp. Ngươi không được ham muốn nhà người ta, ngươi không được ham muốn vợ người ta, tôi tớ nam nữ, bò lừa hay bất cứ vật gì của người ta” (Xh 20,15.17). Nhưng vượt bên trên quyền tư hữu này, Kinh Thánh luôn nhấn mạnh đến một quyền nguyên thủy, nền tảng và tự nhiên, đó là cho phép mọi người được tham dự vào tài sản chung của Trái đất, nhất là khi họ ở trong hoàn cảnh khốn cùng.

Dĩ nhiên, tinh thần nhập thế và nhập thể của Đức Kitô không chỉ thu gọn vào việc mặc lấy thân xác con người, mà Người còn muốn trở nên người tôi tớ để phục vụ anh em đồng loại và mời gọi mọi người sống theo tinh thần phục vụ ấy[16]. Đức Kitô yêu thương mọi người, nhưng đặc biệt ưu ái những người nghèo khổ, những người bị áp bức, đày đọa hay bị xã hội bỏ quên. Chính Người đã sinh ra trong hang bò lừa, giữa chốn không cửa không nhà, như trăm triệu “con nhà kẻ khó khác” (xc. Lc 2,1-8). Và, tại chính quê hương Nazareth, Người đã mượn bản văn của ngôn sứ Isaia để chính thức công bố với đồng hương chương trình hành động của mình: “Thần linh Chúa ngự trên tôi, vì Người đã xức dầu tấn phong tôi, để tôi loan báo Tin Mừng cho kẻ nghèo hèn. Người đã sai tôi đi công bố cho kẻ bị giam cầm biết họ được tha, cho người mù biết họ được sáng mắt, trả tự do cho người bị áp bức và công bố năm hồng ân của Chúa” (Lc 4,18).

Trước đó ít lâu, khi ông Gioan tiền hô nghe nói về hoạt động của Người, từ trong tù ông đã sai môn đệ đến hỏi Người có phải là Đấng thiên sai hay không? Người thẳng thắn trả lời họ: “Các anh về thuật lại cho ông Gioan những gì mắt thấy tai nghe: người mù xem thấy, kẻ què đi được, người phong cùi được lành sạch, người điếc nghe được, kẻ chết sống lại, người nghèo được nghe Tin Mừng” (Mt. 11,4-5). Qua câu trả lời gián tiếp này, Người muốn khẳng định rằng dấu chỉ hiển nhiên của Đấng thiên sai là hành động lựa chọn đứng về phía những người nghèo khổ, bé mọn, tật nguyền và xấu số.

Người tự nguyện đồng hóa với những người đói khát, rách rưới, trần truồng, bệnh tật, đau yếu, tù tội… Bất cứ những gì đụng chạm đến họ là đụng chạm đến chính bản thân Người. Tất cả những gì chúng ta làm cho họ là làm cho chính Người. Và tất cả những gì chúng ta từ chối không làm cho một trong những người bé mọn nhất trong nhân loại khổ đau này là đã từ chối chính Người (x. Mt 25, 31-45).

Câu chuyện người phụ nữ ngoại tình diễn tả một cách sâu sắc và độc đáo thái độ “phá chấp” và tấm lòng nhân ái của Đức Giêsu. Lần kia các Kinh sư và Biệt phái dẫn một người phụ nữ bị bắt quả tang đang ngoại tình đến trước mặt Đức Giêsu. Họ nêu vấn đề để gài bẫy và lấy cớ tố cáo Người: Theo Luật Môsê, chúng tôi phải ném đá hạng đàn bà như thế này. Còn thầy, thầy nghĩ sao? Biết thâm ý của họ, Đức Giêsu yên lặng, cúi xuống thong thả lấy ngón tay viết trên đất. Đến khi họ thúc giục mãi, Người mới ngẩng đầu lên và bảo họ: “Ai trong các ông sạch tội, cứ việc lấy đá mà ném trước đi”. Nghe câu trả lời vừa đanh thép vừa nhân ái đó, họ lần lượt rút lui, bắt đầu từ những người cao niên nhất. Khi chỉ còn lại một mình đối diện với người phụ nữ, Người ân cần hỏi chị: “Này chị, họ đâu cả rồi? Không ai lên án chị sao?”. Người phụ nữ bàng hoàng đáp: “Thưa Người, không ai cả”. Đức Giêsu ôn tồn nói: “Tôi cũng không lên án chị. Chị hãy về và từ nay đừng phạm tội nữa!” (x. Ga 8, 2-11).

Đức Giêsu đã sống nhân ái, “vô chấp”, tự do, thênh thang như đất trời bao la, nên Người cũng muốn cho các môn đệ bước theo con đường rộng mở đó: “Anh em đã nghe Luật dạy rằng: Mắt đền mắt, răng đền răng. Còn Thầy, Thầy bảo anh em: đừng chống cự người ác, trái lại, nếu bị vả má bên phải, thì hãy giơ cả má bên trái nữa (…). Anh em đã nghe Luật dạy rằng: Hãy yêu đồng loại và hãy ghét kẻ thù. Còn Thầy, Thầy bảo anh em: hãy yêu kẻ thù và cầu nguyện cho những kẻ ngược đãi anh em. Như vậy, anh em mới được trở nên con cái của Cha anh em, Đấng ngự trên trời, vì Người cho Mặt Trời mọc lên soi sáng kẻ xấu cũng như người tốt, và cho mưa xuống trên người công chính cũng như kẻ bất chính” (Mt 5,38-39. 43-45).

Đức Giêsu không bao giờ công nhận tiền tài, danh vọng hoặc quốc gia, đảng phái, tổ chức xã hội và ngay cả Giáo Hội như mục tiêu tối thượng của cuộc sống. Con người có những quyền lợi tự nhiên và một sứ mệnh vượt trên thực tại thế trần, mà tất cả quyền bính ở trần gian phải tôn trọng. Nếu người Do Thái thần thánh hóa luật “hưu lễ”, biến nó thành bất khả xâm phạm và nhiều khi còn đặt nó trên chính con người, thì Đức Giêsu đã thẳng thắn và cương quyết xác định mối tương quan giữa con người với luật lệ: “Ngày sabát vì con người, chứ không phải con người vì ngày sabát”. Do đó, cơ cấu xã hội, chính trị, luật pháp, văn hóa, tôn giáo… chỉ có ý nghĩa trong viễn tượng phục vụ và làm triển nở con người. Không thể đảo lộn mức thang giá trị để biến hay bắt con người làm vật hy sinh cho những cơ chế đó[17].

Đạo tình thương và Tin Mừng cứu rỗi của Người được gửi đến mọi người, nhưng luôn ưu tiên cho những người nghèo khổ và tội lỗi. Người triệt để đấu tranh chống lại tội lỗi, bất công, hận thù, nhưng luôn đối xử từ bi, nhân hậu và nhẫn nại đối với các tội nhân. Phải chăng, Người đến trần gian để cứu chữa những người tội lỗi, chứ không phải những người mạnh khỏe? Vì vậy, Người sẵn sàng bỏ lại đó 99 con chiên không lạc, để lên đường vất vả, ngược xuôi kiếm tìm một con chiên lạc? (Lc 15, 4-7).

Với cách hiểu như vậy, chúng ta thấy rằng Đạo của Đức Giêsu là Đường dẫn đưa chúng ta tiến về Nhà Cha, nhưng không bao giờ cho phép chúng ta hờ hững, lãnh đạm với anh em đồng loại. Đạo của Người cũng chẳng hề giới hạn trong những “giới răn”: đừng giết người, đừng trộm cắp, chớ gian dâm…, mà còn là đạo hành động, đạo sống. Đối với Người, chẳng ai có thể theo Đạo chỉ bằng môi miệng: “Không phải bất cứ ai thưa với Thầy: “Lạy Chúa! Lạy Chúa!” là được vào Nước Trời cả đâu. Nhưng chỉ những ai thực hiện ý muốn của Cha Thầy” (Mt.7,21).

Tông đồ Gioan giải thích thêm: “Ai không yêu thương, thì không nhận biết Thiên Chúa, vì Thiên Chúa là tình yêu (…). Thiên Chúa chưa ai được chiêm ngưỡng bao giờ. Nhưng nếu chúng ta yêu thương nhau, thì Thiên Chúa ở lại trong chúng ta, và tình yêu của Người nơi chúng ta mới nên hoàn hảo” (1 Ga 4,8.12).

Trước giờ ly biệt với các môn đệ thân yêu, Người đã để lại lời chứng và luật truyền căn bản về thái độ dấn thân phục vụ: rửa chân cho các môn đệ. Thánh sử Gioan tường thuật: “Khi rửa chân cho các môn đệ xong, Đức Giêsu mặc áo vào, về chỗ và nói: “Anh em có hiểu việc Thầy mới làm cho anh em không? Anh em gọi Thầy là “Thầy”, là “Chúa”, điều đó đúng lắm, vì thật vậy, Thầy là Thầy, là Chúa. Vậy, nếu Thầy là Chúa, là Thầy, mà còn rửa chân cho anh em, thì anh em cũng phải rửa chân cho nhau” (Ga 13,12-14). Thi sĩ Bùi Giáng cô đọng ý nghĩa lời “trăn trối” của Đức Giêsu bằng ngôn ngữ đẹp: “Người đã về giữa bụi hồng, rửa chân cho bụi hồng nhân gian, bây giờ Người vĩnh biệt nhân gian, Người vui lòng vĩnh biệt, và lời chúc phúc tối hậu của Người hẳn nhiên là: bụi hồng ở lại hãy tiếp tục rửa chân cho nhau”.

Nói tóm lại, Đức Giêsu triệt để thuộc về Chúa Cha, nhưng đồng thời cũng trọn vẹn sống cho nhân loại. Người đồng thời vừa là Con-Thiên-Chúa vừa là Con-Người. Nơi Người không hề có chuyện cắt xén, phân chia một cách giả tạo giữa trời và đất, giữa Thiên Chúa và con người, giữa tinh thần và thể xác. Người không hiến dâng linh hồn cho Thiên Chúa, để rồi quẳng lại thân xác khô cứng, chai lạnh cho nhân loại. Trái lại, Người đã hy sinh mạng sống vừa làm của lễ tình yêu dâng lên Chúa Cha, vừa nên giá cứu chuộc loài người. Nơi Người chúng ta gặp thấy sự nối kết tuyệt mỹ giữa trời và đất, giữa Thiên Chúa với con người. Bằng một tình yêu duy nhất, Người đã ôm trọn cả Thiên Chúa lẫn nhân loại. Chỉ một cây thập giá thôi, nhưng bao gồm hai chiều kích: chiều dọc và chiều ngang, vừa hướng lên Thiên Chúa, vừa giang rộng tới con người, vừa vươn thẳng lên trời, vừa cắm sâu vào lòng đất: tất cả vì Thiên Chúa, nhưng đồng thời cũng trọn tình trọn nghĩa với anh chị em nhân loại[18].

Theo thánh Luca, các tín hữu tiên khởi “chuyên cần nghe giáo huấn của các Tông đồ, hiệp thông với nhau (Koinônia), tham dự lễ bẻ bánh và cầu nguyện” (Cv 2,42). Nếu được phép giản lược, chúng ta có thể nhìn sự hiệp thông này dưới hai chiều kích: hành động để tài sản làm của chung và tình hiệp thông huynh đệ[19].

Tác giả sách Công vụ Tông đồ tường thuật: “Tất cả các tín hữu hiệp nhất với nhau và để mọi sự làm của chung. Họ bán đất đai của cải, rồi lấy tiền chia cho mỗi người tùy theo nhu cầu” (Cv 2,44-45). Ở chương bốn, tác giả nhắc lại ý tưởng căn bản trên, với chi tiết rõ ràng hơn: “Không ai coi bất cứ cái gì mình có là của riêng, nhưng giữa họ, mọi sự là của chung” (Cv 4,32).

Phân tích đoạn trích dẫn ở trên và tất cả những đoạn văn liên hệ, chúng ta thấy rằng các Kitô hữu tiên khởi vẫn duy trì quyền sở hữu trên những gì họ đang chiếm hữu. Nhưng thay vì quyền tư hữu tuyệt đối và bất khả xâm phạm, nhiều người đã để tài sản làm của chung, nhằm thoả mãn nhu cầu của các anh em nghèo túng trong cộng đồng. Vì vậy, chúng ta không khỏi ngạc nhiên khi thấy rằng sau khi xác quyết, các tín hữu “đã để mọi sự làm của chung” (Cv 2,44), thánh Luca còn viết thêm: “Họ đem bán đất đai và của cải, lấy tiền chia cho mỗi người tùy theo nhu cầu” (Cv 2,45). Và rồi, ở chương 4, thánh sử lại giải thích: “Trong cộng đồng, không ai phải thiếu thốn, vì tất cả những người có ruộng đất hay nhà cửa đều bán đi, lấy tiền và đặt dưới chân các Tông đồ. Số tiền này được phân chia cho mỗi người tùy theo nhu cầu”(Cv 4,34-35)

Tiếp theo đó, tác giả trình bày trường hợp ông Barnaba, một người sau này giữ vai trò khá quan trọng trong sinh hoạt của cộng đồng[20]: “Ông là sở hữu một thửa đất (…). Ông bán đất đi, lấy tiền đem đặt dưới chân các Tông đồ”(Cv 4,37). Rõ ràng tác giả muốn giới thiệu ông như một tấm gương và một dẫn chứng điển hình của tình liên đới. Tuy nhiên, nếu tất cả các tín hữu đã bán hết tài sản và để mọi sự làm của chung, thì khi dâng cúng trọn vẹn tài sản cho cộng đồng, phải chăng ông Barnaba cũng xử sự như bao nhiêu người khác thôi? Hành động của ông đâu có gì ngoại thường và đáng nêu gương? Như vậy, tác giả đâu cần dẫn chứng trường hợp của ông như một mẫu gương điển hình?

Câu chuyện chẳng mấy tốt đẹp của Anania và Saphira (Cv 5,1-11) giúp chúng ta hiểu rõ vấn đề hơn. Câu chuyện này cho thấy một số thành viên của cộng đồng không sống trung thực với niềm tin và cũng chẳng chân thành với anh em. Lỗi lầm của hai vợ chồng này không phải là “đã giữ lại một phần tiền, rồi đem phần còn lại đặt dưới chân các Tông đồ” (Cv 5,2). Nhưng thực sự, họ có quyền bán hay không bán thửa đất đó. Nếu bán, thì khi đã bán xong, họ cũng có quyền nộp tất cả hay chỉ nộp một phần mà thôi. Tông đồ Phêrô đã chất vấn Anania: “Khi đất còn đó thì nó chẳng là của anh sao? Khi bán rồi thì anh chẳng có quyền sử dụng giá bán đó hay sao? Tại sao anh lại hành động (lừa dối) như vậy?”(Cv 5,4). Do đó, tội của hai vợ chồng này không phải là đã giữ lại một phần tiền bán đất, mà chính là âm mưu muốn đánh lừa các Tông đồ: Họ làm ra vẻ như thể đã dâng hiến trọn vẹn số tiền bán đất. Như vậy, vấn đề không do việc sở hữu hay không sở hữu tiền của, mà do hai vợ chồng đó đã chủ ý đánh lừa và nói dối.

Qua câu chuyện trên, chúng ta có thể đưa ra một kết luận đơn giản: Nhiều tín hữu thuộc cộng đồng Kitô hữu nguyên thủy đã bán tài sản, rồi nộp tất cả cho cộng đồng, nhưng không phải tất cả mọi người đều hành động như vậy. Có người bán tài sản mà không nộp hết số tiền mình có. Một số người khác, được coi là tín hữu chân thành và gương mẫu, vẫn duy trì tài sản. Trường hợp của bà Maria, thân mẫu của thánh sử Marcô, là một thí dụ điển hình: bà vẫn giữ ngôi nhà riêng và còn dùng ngôi nhà này làm nơi hội họp cho các tín hữu (Cv 12,12).

Nói cách khác, trong cộng đồng Kitô hữu tiên khởi, việc để tài sản làm của chung không phải là một sự kiện đồng loạt, đồng đều và triệt để, cũng không do áp lực của một quyền bính, tổ chức hay nguyên nhân ngoại tại nào. Đây hoàn toàn là một hành động tự nguyện, do tác động của niềm tin và tình liên đới giữa những người cùng chia sẻ một đức tin, một niềm hy vọng.

Có thể coi việc chia cơm sẻ bánh này như hệ quả tất nhiên của hiệp thông trong đức tin. Dưới sức tác động của Thần khí, các tín hữu thực hiện nó qua nhiều dạng thức và mức độ khác nhau. Họ có quyền duy trì tài sản và đóng góp cho cộng đồng tùy lòng hảo tâm. Nhưng một số tín hữu đã quảng đại dâng hiến tất cả tài sản của mình cho cộng đồng, như trường hợp của ông Barnaba. Thánh Luca điển hình hóa và lý tưởng hóa trường hợp đặc biệt này như một nếp sống lý tưởng cho tất cả các Kitô hữu. Có lẽ vì vậy thánh nhân đã giản lược hóa thực tế phức tạp và đặc biệt đề cao những trường hợp điển hình để giới thiệu cộng đồng Kitô hữu tiên khởi tại Jerusalem như một mô hình lý tưởng cho tất cả các tín hữu ở mọi thời và mọi nơi.