BÀI 4: CHÚNG TA CÓ THỂ CHỨNG MINH THIÊN CHÚA HIỆN HỮU KHÔNG?
Trong bài học trước, chúng ta đã khám phá rằng con người có thể nhận biết Thiên Chúa như là Nguyên Nhân và là Đấng Sáng Tạo của thế giới. Chúng ta nhận biết được điều đó bằng việc quan sát thế giới tự nhiên (các hiệu quả), hơn nữa bằng lý trí và giác quan của mình, chúng ta có thể theo dấu và truy đến nguyên nhân của mọi vật. Chúng ta nhận ra chính Thiên Chúa là Nguyên nhân cuối cùng của mọi nguyên nhân. Chúng ta sẽ dành thêm một bài học nữa để tập trung vào việc chứng minh Thiên Chúa hiện hữu trước khi chúng ta bắt đầu tìm hiểu về những phẩm tính cụ thể của Người.
Lưu ý rằng việc chứng minh Thiên Chúa hiện hữu không có nghĩa là chúng ta biết nhiều điều về Thiên Chúa. Trong bài học này chúng ta tập trung vào một trong những chủ đề được nói đến nhiều nhất và phổ biến nhất trong Tổng luận Thần học, đó là: những luận chứng về sự hiện hữu của Thiên Chúa. Thánh Tôma chứng minh Thiên Chúa hiện hữu qua năm con đường (ngũ đạo). Sự chứng minh này sử dụng lý trí hơn là đức tin. Trong bài học này chúng ta tập trung vào một trong “Ngũ đạo” ấy. Bốn con đường còn lại sẽ được đề cập trong những bài học kế tiếp.
Luận chứng đầu tiên dựa trên sự quan sát cách thức hoạt động của mọi loài vật. Chúng ta đã biết rằng chính Thiên Chúa là một Nghệ nhân Thần thánh, Ngài đứng sau mọi hoạt động hoặc những hiện tượng mà chúng ta nhìn thấy mỗi ngày. Đối với những vật không có lý trí, không có trí khôn như chó, ngựa, ruồi, châu chấu… chúng chỉ hoạt động theo bản năng, và cách thức hoạt động của chúng có thể được dự đoán. Chẳng hạn, ta có thể dự đoán loài kiến sẽ xây tổ trên những mô đất, vịt trời sẽ bay về phía nam vào mùa đông, cá hồi sẽ bơi ngược dòng để sinh sản. Bạn sẽ thắc mắc ai là “tác giả” của những hành động mang tính bản năng này nếu những sinh vật vừa kể trên “không đủ thông minh” để biết chúng sẽ phải làm gì, hoặc làm sao chúng lại có thể đạt đến mục đích rõ ràng và chắc chắn của chúng, ai là người đứng đằng sau tất cả những điều này?
THÁNH TÔMA NÓI GÌ?
Với câu hỏi Thiên Chúa có hiện hữu hay không, thánh Tôma đã trả lời rằng: Có năm con đường để chứng minh sự hiện hữu của Thiên Chúa […] Con đường thứ năm dựa trên sự cai quản của thế giới. Chúng ta thấy những sự vật không có trí tuệ, chẳng hạn vật trong tự nhiên, đều hoạt động cho một mục đích. Đó chính là một minh chứng cho hành động luôn luôn hay gần như luôn luôn, bằng một cách thức, của một vật để đạt được mục đích tốt nhất. Vì vậy rõ ràng nó không phải là ngẫu nhiên, nhưng được thiết kế, để các vật này có thể đạt được mục đích của mình. Bất cứ sự vật gì mà không có trí hiểu đều không thể tiến đến mục đích của nó, trừ khi chúng được điều khiển bởi một hữu thể có lý trí và sự hiểu biết; như một mũi tên được bắn đến tiêu điểm của nó bởi cung thủ. Vì vậy mà phải có một hữu thể khôn ngoan tồn tại và từ hữu thể này tất cả những sự vật tự nhiên đều được hướng về mục đích của chúng; và hữu thể này được chúng ta gọi là Thiên Chúa. (ST I, q.2, a.3)
SINH HOẠT THIẾU NHI
Để bắt đầu trò sinh hoạt này, bạn hãy chắc chắn các em nhỏ đều hiểu được ý nghĩa của từ “bản năng” nơi các loài động vật. Trước tiên, mỗi bạn nhỏ sẽ nghĩ (hoặc viết ra) tên và bản năng hoặc những hành động đặc trưng cụ thể của loài động vật nào đó, và không được nói cho những người xung quanh biết.
Tiếp đến, một bạn nhỏ có thể bắt đầu vẽ con vật, hoặc diễn tả hành động bản năng của con vật này, để các bạn nhỏ khác dựa vào hình vẽ và việc diễn tả có thể đoán xem đó là loài động vật nào? Sau khi một người trong nhóm đoán được con vật và hành động bản năng của chúng một cách chính xác, thì một bạn nhỏ khác cũng có thể được mời để tiếp tục đoán.
Trò chơi này có thể trở thành một cuộc thi. Ví dụ, bạn có thể tính thời gian xem mỗi bạn nhỏ cần mất bao lâu để vẽ, miêu tả và đoán chính xác. Mỗi người đoán đúng sẽ được cộng điểm.
PHIÊU LƯU NGOÀI TRỜI
Bây giờ chúng ta dành thời gian để quan sát trật tự tốt đẹp trong thế giới tự nhiên. Mỗi bạn nhỏ cần một tờ giấy và một cây viết. Các em sẽ cố gắng tìm ra 5 ví dụ nói về bản năng của các loài động vật hay của bất cứ loại sinh vật nào. Các bạn nhỏ cũng cần nhớ rằng những sinh vật này mặc dù không có lý trí, thiếu trí hiểu nhưng vẫn hành động để hướng về mục đích của riêng nó. Những sinh vật này bao gồm không chỉ là chim trời, cá biển nhưng còn là cây cối và hoa cỏ! Nếu các phụ huynh không phiền, thì hãy để các bạn nhỏ đào một cái lỗ dưới đất hoặc nhấc một tảng đá lên để xem dưới đó có loại sinh vật nào đang sinh sống không? Điều này có thể mang lại một ví dụ trực quan sinh động về “bản năng” của các loài trong thế giới tự nhiên.
Hy vọng sau cuộc phiêu lưu này, chúng ta có thể cùng nhau thảo luận để xem ai đích thực là tác giả của bản năng nơi mọi loài sinh vật trong thế giới tự nhiên của chúng ta. Chẳng phải mọi loài thực vật, động vật và thậm chí là cả hành tinh đều di chuyển và vận hành theo một cách thức tốt nhất cho sự tồn tại và sự thiện hảo của toàn bộ vũ trụ sao? Hy vọng điều này mang lại cho bạn một cảm giác bình an khi bạn nhận ra rằng “Ai đó” vẫn đang chăm sóc cho mọi loài thụ tạo.
NGẪM NGHĨ
Phải chăng đó là một “trò ảo thuật”? Chúng ta đang nói đến quá trình “ủ phân” trong tự nhiên của những bác nông dân hay những người làm vườn. Đầu tiên bạn thu thập tất cả những thực phẩm thừa chẳng hạn: rau, trái cây, sợi nấm, vỏ dưa, vỏ trứng, bã cà phê, túi trà và cành cỏ… Sau đó bạn gom những thứ này lại, để ngoài trời trong khoảng một tháng, bạn sẽ thấy đống hỗn hợp này đã trở thành đất giàu dinh dưỡng, một loại phân bón hoàn hảo cho khu vườn của bạn.
Điều này xảy ra như thế nào? Đó là do các loại vi khuẩn, nấm, sâu, ốc sên và côn trùng khác đã làm phân huỷ những thứ ấy. Theo bản năng của những loài này, chúng đã làm việc chung với nhau để biến một đống hỗn hợp vô giá trị thành một nguồn dinh dưỡng cho cây trồng. Mỗi một sinh vật đều đóng một vai trò quan trọng trong quá trình ủ phân này. Và như bạn biết, đây chẳng phải là một trò ảo thuật nào cả. Nhưng đó lại là một ví dụ tuyệt vời để chúng ta nhận ra vẻ đẹp của thế giới dưới sự hướng dẫn của Thiên Chúa thiện hảo. Người đã đặt tất cả vào một trật tự để tạo ra những lợi ích lớn lao cho toàn bộ vũ trụ.
CẦU NGUYỆN
Lạy Chúa, xin hãy giúp con chú ý đến những chi tiết nhỏ nhất trong công trình tạo dựng của Chúa. Xin Chúa đổ đầy lòng con sự ngạc nhiên vì sự tuyệt hảo, hoàn mỹ và trật tự nơi thế giới mà chính Chúa đã tạo ra. Amen.
