BÀI 19: QUAN PHÒNG LÀ GÌ?
Khi chúng ta nói Thiên Chúa quan phòng, có nghĩa là Thiên Chúa vẫn đang cai quản tất cả mọi loài thụ tạo Chúa đã dựng nên. Nó cũng có nghĩa là Thiên Chúa đang hướng dẫn tất cả mọi loài thụ tạo đến với cứu cánh riêng của mình. Chúng ta nhớ lại trong bài học trước, một trong những luận chứng để chứng minh cho sự hiện hữu của Thiên Chúa là những động vật không lý trí luôn luôn hành động hướng về cứu cánh phù hợp nhất với bản tính của chúng. Một cách tự nhiên, chúng sẽ làm những điều phù hợp nhất để đảm bảo sự tồn tại của chúng cũng như sự tồn tại của chủng loài. Ví dụ, những con vịt sẽ bay về hướng nam trong mùa đông, không phải bởi vì chúng tự quyết định để làm điều đó, nhưng Thiên Chúa đã “quyết định” để chúng thực hiện điều này, bởi vì đây là điều tốt nhất cho chúng và thế hệ tiếp theo của chúng. Tương tự như vậy, chúng ta biết rằng Thiên Chúa cũng sẽ thực hiện những điều tốt nhất cho mọi loài thụ tạo trên khắp hoàn cầu.
Hiểu được ý nghĩa của sự quan phòng là điều rất quan trọng. Bởi vì sự quan phòng của Thiên Chúa liên quan đến mục đích của mọi loài thụ tạo và cách thức mọi loài liên đới với nhau cho một sự thiện hảo phổ quát. Tại sao những thụ tạo này hoạt động theo một cách thức đặc trưng của loài? Ai sẽ là người đứng đàng sau khiến những loài thụ tạo này có những hành động đặc thù theo chủng loại? Khi trả lời được những câu hỏi này, chúng ta sẽ nhìn ngắm thế giới bằng một góc nhìn khác, qua đó có thể làm phong nhiêu đời sống của mình bằng những cảm nghiệm tinh tế và bằng niềm hạnh phúc chan hoà.
Con người cũng được hướng dẫn để đạt đến cùng đích của mình là thiên đàng. Thiên Chúa cũng chúc lành cho thụ tạo có lý trí (như bạn và tôi) bằng cách ban cho chúng ý chí tự do. Điều này có thể khiến chúng ta trở nên phức tạp hơn so với những loài động vật không có lý trí. Bởi vì nếu chúng ta lạm dụng sự tự do để làm điều bất chính, chúng ta có nguy cơ không thể đạt đến cùng đích của mình. Trong khi loài vật thì không đi trệch khỏi mục đích hay đích điểm của nó. Vì thế chúng ta cần phải hiểu biết ý muốn của Thiên Chúa, và bảo đảm rằng ý muốn của chúng ta phải phù hợp với ý muốn của Thiên Chúa, bởi vì ý muốn của Thiên Chúa thì hoàn hảo, nhưng ý muốn của chúng ta thì không hẳn như vậy!
THÁNH TÔMA NÓI GÌ?
Với câu hỏi tất cả mọi sự vật có lệ thuộc vào sự quan phòng của Thiên Chúa không, thánh Tôma đã trả lời rằng: Tất cả mọi sự vật đều lệ thuộc vào sự quan phòng của Thiên Chúa, không chỉ theo thể cách tổng quát, nhưng còn qua chính sự hiện hữu nơi cá thể riêng của mình… Bởi vì mỗi một tác nhân đều hành động để đạt một mục đích, trật tự những hiệu quả của hành động mà tác nhân ấy gây ra cũng hướng về mục đích ấy. Mà những hiệu quả hướng về mục đích này cũng được mở rộng cùng một mức độ với nguyên nhân của tác nhân đệ nhất. Do đó, tất cả mọi vật dù hiện hữu theo bất cứ cách nào đi nữa, cũng được Thiên Chúa quy hướng đến một mục đích nào đó. (ST I, q.22, a.2)
SINH HOẠT THIẾU NHI
Trò sinh hoạt này của chúng ta có liên quan đến cờ Domino. Nếu có vài bạn nhỏ cùng tham gia, hãy chia đều quân Domino cho các bạn nhỏ và thi xem ai sẽ là người xếp những quân Domino thành một hàng thẳng nhanh nhất. Rồi sau đó, các bạn nhỏ sẽ đẩy nhẹ quân Domino đầu tiên để tạo ra hiệu ứng Domino – các quân cờ đứng sau đó cũng bị đổ theo.
Bây giờ chúng ta sẽ có một cuộc thảo luận thú vị dựa trên những gợi ý sau. Trước hết, khi một người làm đổ quân cờ đầu tiên thì những quân cờ tiếp theo cũng bị đổ, hay chỉ có quân cờ đầu tiên bị đổ? Mỗi quân cờ trong hàng có quyền quyết định không bị đổ hoặc không làm cho quân cờ khác đổ hay không? Người làm đổ quân cờ đầu tiên có biết được tất cả những quân cờ xếp sau đó đều sẽ bị đổ hay không?
Bạn thử nghĩ xem, điều gì sẽ xảy ra nếu một quân cờ Domino có tự do ý chí? Sẽ rất tuyệt nếu sau trò chơi này chúng ta có một cuộc thảo luận sôi nổi nói về sự quan phòng của Thiên Chúa. Hoạt động này giúp chúng ta nhận ra Thiên Chúa đã ban tặng cho chúng ta lý trí để chúng ta nhận biết Người. Thiên Chúa còn ban tặng cho chúng ta sự tự do ý chí để chúng ta có thể quyết định có yêu mến và vâng nghe Thiên Chúa hay không. Con người không giống như một quân cờ Domino, không bị áp đặt. Con người có lý trí, ý chí tự do và sẽ chịu trách nhiệm với tự do chọn lựa của mình.
PHIÊU LƯU NGOÀI TRỜI
Bây giờ chúng ta hãy trở lại với thiên nhiên tuyệt đẹp đầy màu sắc! Bạn hãy chuẩn bị giấy và bút viết cho hoạt động này nhé. Đầu tiên hãy tìm một cái cây xanh gần nhất. Chúng ta sẽ quan sát nghiên cứu cái cây này trong vài phút. Sau đó, bạn sẽ viết tất cả những đặc điểm thú vị nhất của cái cây đó. Chẳng hạn, nó rất cao hay rất thấp… bạn hãy chú ý cả màu sắc của những chiếc lá và vỏ cây. Cố gắng hết sức có thể để nhận ra những điều mà trước đây bạn chưa hề chú ý đến.
Tiếp theo, hãy vẽ sơ đồ về quá trình quang hợp của cây. Bạn thấy “quang hợp” là một từ ghép bao gồm “quang” là ánh sáng và “hợp” là kết hợp lại. Bây giờ chúng ta cùng nghiên cứu xem bằng cách nào cây có thể “hấp thụ” khí carbon dioxide, hấp thụ ánh sáng từ mặt trời và “hút” nước từ đất với hệ thống rễ rất phức tạp của nó. Ba yếu tố ánh sáng, nước và khí carbon dioxide được cây “tổng hợp” lại với nhau sẽ tạo ra đường và khí oxygen.
Hãy viết công thức quang hợp thành một biểu đồ tuỳ theo sự sáng tạo của bạn.
Ánh sáng + nước + khí carbon dioxide = đường + khí oxygen
Tại sao điều này lại quan trọng? Bởi vì mỗi người đều cần khí oxygen để thở và duy trì mạng sống. Vì vậy chúng ta cần cây xanh và những loại thực vật khác để tạo ra khí oxygen. Vậy cây xanh lấy khí carbon dioxide ở đâu? Thưa, từ chúng ta! Bởi vì chúng ta thở ra khí carbon dioxyde. Khí này lại cần thiết cho quá trình quang hợp của cây. Cây xanh cũng cần chất dinh dưỡng nhưng bởi vì nó không thể đi lại, nó phải tìm một cách thức khác để lấy nguồn dinh dưỡng. Nguồn dinh dưỡng của cây xanh chính là đường. Và đường thì được tạo ra từ quá trình quang hợp.
Ví dụ đơn giản về cây xanh này có thể là một trong những minh hoạ thú vị cho sự quan phòng của Thiên Chúa. Thiên Chúa có cách để chăm sóc mọi loài thụ tạo và hướng chúng đến mục đích phù hợp của mình. Biết được điều này, hẳn rằng khi nhìn thấy bất kỳ một loại cây xanh nào, bạn đều cảm thấy vui thích và ca ngợi Thiên Chúa đầy tình yêu.
NGẪM NGHĨ
Một lần nữa chúng ta cùng suy ngẫm câu nói của thánh Tôma được trích trong bài này: “Do đó, tất cả mọi vật, dù hiện hữu theo bất cứ cách nào đi nữa, cũng được Thiên Chúa quy hướng đến một mục đích nào đó”. Tất cả mọi vật ở đây hàm ý mọi loài thụ tạo của Thiên Chúa bao gồm: động vật, thực vật, các hành tinh, con người và thiên thần. Thánh Tôma nói rằng tất cả những thứ này đều “được Thiên Chúa quy hướng đến một mục đích nào đó”. Có bao nhiêu lần bạn được nghe nói là “Tất cả mọi loài đều được Thiên Chúa quy hướng dẫn một cách nào đó để đạt đến cứu cánh của chúng”? Vì vậy, chúng ta có thể nói rằng thế giới này được tạo dựng một cách tuyệt vời bởi một trí tuệ vĩ đại, một sự khôn ngoan tột cùng với ý chí lớn lao để hướng dẫn mọi sự đến một mục đich chung.
Luận chứng thứ năm chứng minh sự hiện hữu của Thiên Chúa đã được trình bày như sau, tất cả sự vật chỉ hiện hữu trong tiềm năng, có nghĩa là ở một thời điểm nào đó, các sự vật đã không hiện hữu, và thế rồi rất có thể là chúng chẳng bao giờ hiện hữu. Chúng chỉ mới là khả thể chứ không tất yếu. Điều này là đặc tính chung cho mọi loài thụ tạo, nghĩa là đã có một thời điểm mà không vật nào đã không hiện hữu. Thế nhưng chúng ta biết rằng chúng hiện hữu trên thực tế. Điều này có nghĩa rằng phải có một “Điều gì đó” hiện hữu một cách tất yếu, chứ không phải chỉ là khả thể. Điều hiện hữu tất yếu ở đây chính là Thiên Chúa.
CẦU NGUYỆN
Lạy Chúa, con cảm tạ Chúa vì Chúa đã quan phòng sắp đặt mọi thứ có trật tự. Con tạ ơn Chúa vì Chúa đã tạo dựng thế giới và vì đã ban cho con sự tự do để con có thể mến Chúa yêu người, luôn vâng nghe và tuân hành thánh ý của Chúa. Amen.
