Lm. Giuse Phan Tấn Thành, OP.
Trong tháng 10 hàng năm, chúng ta thấy có hai ngày kính thánh Thérèse: ngày đầu tháng, kính thánh Thérèse Hài Đồng Giêsu, và ngày 15 giữa tháng, kính thánh Thérèse Avila. Vào ngày 03/09/2016 vừa rồi, Đức Thánh Cha Phanxicô mới tuyên hiển thánh Thérèse Calcutta. Ngoài ba vị vừa kể, còn có thánh Thérèse nào nữa không?
Trước khi vào đề, thiết tưởng nên lưu ý về sự khác biệt trong việc đặt tên gọi bên châu Âu và bên Việt Nam. Ở Việt Nam, mỗi người mang “họ và tên” do cha mẹ đặt ra lúc khai sinh, thí dụ: Nguyễn Văn Danh. Nếu là người Công Giáo, thì lúc lãnh Bí tích Rửa Tội, sẽ nhận thêm một vị thánh làm bổn mạng, thí dụ Giuse, được gọi là “tên thánh”, nhưng tên thánh không được ghi vào các giấy tờ hành chính. Vì thế, không thiếu những trường hợp mà trong một gia đình, nhiều người cùng mang một tên thánh giống nhau, thí dụ nam giới mang tên Giuse và nữ giới mang tên Anna. Bên Âu-Mỹ thì khác: tên thánh cũng là tên riêng được đăng ký trong giấy khai sinh, và không thể nào trùng với một người khác trong gia đình. Thí dụ như Đức Nguyên Giáo Hoàng Benedict XVI. Tên của ngài là Joseph, và họ là Ratzinger; còn bào huynh là Georg, và dĩ nhiên cùng họ Ratzinger. Nên biết bên Âu châu, tên đi trước họ; còn ở Việt Nam, thì họ đi trước tên.Ngoài ra, đối với vài Dòng tu cổ, khi mặc áo Dòng, tu sĩ nhận một tên mới, ra như để diễn tả việc thay đổi cuộc đời, mang một căn cước mới.
Bây giờ chúng ta áp dụng vào ba vị thánh Thérèse vừa nhắc trên đây. Mở đầu danh sách là thánh Thérèse Avila, đáng gọi là “Thérèse Cả” hoặc “Thérèse Mẹ”, bởi vì những vị thánh khác là hậu duệ của ngài, đã chọn tên theo ngài.
Theo nguyên ngữ Hy Lạp, Thérèse có nghĩa là người đi săn; còn trong tiếng Đức, Thérèse có nghĩa là người phụ nữ đảm đang. Tên thật là Thérèse de Cepeda y Ahumada, sinh tại Avila năm 1515 (năm ngoái mới mới kỷ niệm 500 sinh nhật), vì thế được gọi là Thérèse Avila; nhưng bản thân nhận tên gọi là “Thérèse Giêsu”. Ngài nổi tiếng vì đã cải tổ Dòng Carmelo cũng như vì những tác phẩm viết về đời sống tâm linh. Ngài qua đời đêm ngày 04 tháng 10 năm 1582, trùng vào lúc cải tổ dương lịch theo ý Đức Thánh Cha Gregorio XIII: sau ngày 04 tháng 10 thì nhảy luôn 10 ngày, thành ra ngày 15 tháng 10. Vì thế, ngày nay lễ kính thánh Thérèse Avila là 15 tháng 10.
Tiếp theo, thánh Thérèse Giêsu có phải là thánh Thérèse Hài Đồng Giêsu không?
Trong quá khứ có người gọi Thérèse Avila là Mẹ, còn Thérèse Lisieux là Con. Thực tế không phải như vậy. Tôi đếm được 08 vị thánh mang tên Thérèse, và Thérèse Lisieux xếp hàng thứ 5 tính theo năm sinh, vì thế thuộc hàng cháu chắt, chứ không phải là con nữa.
Vị thánh Thérèse thứ hai là một người Ý: thánh Thérèse Margarita Thánh Tâm Chúa Giêsu, sinh năm 1747 tại Arezzo và qua đời năm 1770, khi chưa tròn 23 tuổi. Thực ra, tên khai sinh là Anna Maria Redi. Đến khi vào đan viện Dòng Carmel ở Firenze thì mới đổi tên là Thérèse để kính thánh Thérèse Avila. Chị rất có lòng sùng kính Thánh Tâm Chúa Giêsu, dành hết tâm lực vào việc cầu nguyện và phục vụ các chị em già yếu bệnh tật. Chị qua đời ngày 07 tháng 03 năm 1770 và được Đức Thánh Cha Pius XII tuyên hiển thánh ngày 19/03/1934.
Như vậy, các thánh Thérèse đều thuộc về Dòng Carmel phải không?
Không phải, hai vị thánh kế tiếp không thuộc Dòng Carmel, mà còn là Đấng Sáng Lập những Dòng khác.
Vị thánh thứ ba là Thérèse Verzeri sinh ngày 31/07/1801 tại Bergamo, và qua đời ngày 03/03/1852 tại Brescia. Bergamo là quê hương của Đức Thánh Cha John Paul II, còn Brescia là quê hương của Đức Thánh Cha Paul VI. Sau khi được đào tạo tại Dòng Benedict, chị sáng lập Dòng “các nữ tu Con cái Thánh Tâm Chúa Giêsu” ngày 08/02/1831, nhằm giáo dục các thiếu nữ nghèo, mồ côi, bị bỏ rơi. Chị được Đức Thánh Cha John Paul II tuyên thánh ngày 10/06/2001.
Vị thánh thứ tư là Thérèse Giêsu Jornet e Ibars, sinh ngày 09/11/1843 tại Aytona (Tây Ban Nha),và qua đời ngày 26/08/1897 tại Liria. Năm 1873, nghĩa là khi lên 30 tuổi, chị đã gia nhập Dòng “các tiểu muội phục vụ các người già lão bị bỏ rơi”, và được đặt làm Bề trên Dòng mới thành lập. Chị qua đời năm 1897, nghĩa là cùng năm với thánh Thérèse Hài Đồng Giêsu.
Vị thánh thứ năm tên thật là Marie-Françoise-Thérèse Martin, sinh tại Alençon ngày 02/01/1873. Khi vào đan viện Carmel tại Lisieux, chị mang tên Dòng là “Thérèse Hài Đồng Giêsu và Thánh Nhan”. Chúng ta đã biết tiểu sử cuộc đời ngắn ngủi của chị. Chị qua đời ngày 30/09/1897, và được Đức Thánh Cha Pius XI tôn tuyên hiển thánh ngày 17/05/1925. Nhân dịp kỷ niệm 100 năm tạ thế, thánh nữ được Đức Thánh Cha John Paul II nâng lên hàng Tiến Sĩ Hội Thánh ngày 19/10/1997. Lễ kính phụng vụ là ngày 01/10.
 |
 |
 |
| St. Thérèse Verzeri | St. Thérèse Giêsu Jornet e Ibars | St. Thérèse Lisieux |
Vậy, với 24 tuổi đời, có phải thánh Thérèse Hài Đồng Giêsu là vị thánh trẻ nhất không?
Không phải. Trên đây chúng ta đã thấy thánh Thérèse Redi chưa tròn 23 tuổi. Nhưng còn một vị thánh nữ còn trẻ hơn nữa. Đó là thánh Thérèse Giêsu de los Andes, người Chile, sinh ngày 13/7/1900 tại Santiago, và qua đời ngày 12/04/1920, khi còn thiếu 3 tháng mới đầy 20 tuổi.
Là con thứ 4 trong một gia đình 6 anh chị em, tên khai sinh của chị là Juana Fernandez Solar. Năm lên 19 tuổi, chị gia nhập đan viện Carmel tại Los Andes, cách thủ đô Santiago khoảng 90km, và lấy tên là Thérèse Giêsu.
Thực ra, trước khi vào Dòng, chị đã tìm đọc nhiều tác phẩm của thánh Thérèse Avila cũng như của thánh Thérèse Lisieux. Chị vào Thỉnh viện ngày 07 tháng 05 năm 1919, và gia nhập Tập viện ngày 14 tháng 10. Thế nhưng, vào thứ Sáu Tuần Thánh (ngày 02 tháng 04 năm 1920), chị mắc bệnh thương hàn cấp tính; ngày 05 tháng 04, chị lãnh các Bí tích sau hết, và ngày 07, chị được khấn Dòng, và 5 ngày sau thì chị qua đời, vào ngày 12 tháng 04.
Như vậy là còn 6 tháng nữa mới mãn năm tập. Nếu tính cả thời gian ở Thỉnh viện, thì chỉ mới ở trong Dòng được 11 tháng. Chị được Đức Thánh Cha John Paul II tuyên chân phước ngày 03/04/1987 và hiển thánh ngày 21/03/1993.
Tại sao chị Juana Fernandez Solar chưa mãn năm tập mà đã được khấn Dòng?
Trước đây, Bộ Giáo Luật cũ có dự trù cho phép các Tập sinh khi sắp chết được khấn Dòng, gọi là “in articulo mortis” (lúc lâm chung), để an ủi họ, theo nghĩa là họ đã trở thành tu sĩ thực sự vì đã tận hiến cho Thiên Chúa. Tuy nhiên, trong công thức khấn, Tập sinh không xác định thời gian là bao lâu. Giả như được lành bệnh, Tập sinh vẫn tiếp tục năm tập, và khấn lại theo thủ tục thông thường. Bộ Giáo Luật hiện hành không còn nói đến thể chế này nữa.
Cũng nên biết rằng, sau khi chị Juana Fernandez Solar qua đời lúc chưa tròn tuổi đôi mươi, thì người em gái của chị tên là Rebecca gia nhập đan viện vào tháng 11 cùng năm, lấy tên Dòng là Thérèse Thánh Tâm, và qua đời ngày 31 tháng 12 năm 1942. Cùng năm ấy, một vị thánh nổi tiếng của Dòng Carmel qua đời trong một hoàn cảnh khác, đó là thánh Thérèse Benedicta Thánh Giá, tên thật là Edith Stein.
Thực ra chị Edith Stein chào đời 9 năm trước thánh Thérèse de los Andes vừa nói, vào ngày 12/10/1891 tại Breslau, lúc ấy thuộc lãnh thổ nước Đức, là con út trong một gia đình gốc Do Thái, gồm 11 anh chị em. Tuy được giáo dục theo đạo của cha ông, nhưng năm lên 14 tuổi chị ta bỏ đạo, trở thành vô thần. Chị theo học triết học ở Gottingen, trở nên môn sinh của Edmund Husserl, sáng lập viên của học phái hiện tượng luận, và đã trở thành phụ khảo cho ông. Chị đã thành công mỹ mãn trong lãnh vực khảo cứu. Năm 1921, chị quyết định trở lại Công Giáo sau khi đã đọc quyển tự thuật của thánh Thérèse Avila, và lãnh Bí tích Rửa Tội năm 1922. Từ năm 1923 đến năm 1931, chị dạy triết học tại một trường nữ tu Đaminh ở Speyer. Năm 1932, chị được mời dạy đại học Munster, nhưng chỉ sau một năm, chị phải ngưng hoạt động, do đạo luật bài Do Thái thời quốc xã. Năm 1933, chị xin vào đan viện Carmel tại Cologne, và nhận tên là Thérèse Benedicta Thánh Giá vào lúc mặc áo dòng ngày 15/04/1934. Chị khấn trọng ngày 21/04/1938. Trong thời gian ấy, chị được phép tiếp tục công cuộc viết sách triết học. Nhưng ngày 02/08/1942, chị bị mật vụ Đức quốc xã bắt, và điệu đến trại tập trung Auschwitz-Birkenau, nơi mà chị bị giết vì hơi ngạt ngày 09/08. Đức Thánh Cha John Paul II đã tuyên chân phước ngày 01/05/1987 và hiển thánh ngày 11/10/1998. Năm sau, được tôn làm bổn mạng châu Âu cùng với thánh nữ Birgitta và Catarina Siena. Ngài được kính như vị thánh tử đạo, vì thế, hồ sơ xin phong tiến sĩ Giáo Hội bị đình chỉ, xét vì thánh tử đạo được xếp ở cấp cao hơn cấp tiến sĩ.
Vậy còn vị thánh nào mang tên Thérèse nữa không?
Thánh Thérèse Calcutta là vị thánh mới nhất xét về ngày tạ thế cũng như xét về việc tuyên thánh. So sánh với các vị trên đây, ta nên ghi nhận vài điều khác biệt.
– Thứ nhất, tên thật của ngài là Agnes Gonxha Bojaxiu, và nhận tên Thérèse vào lúc khấn đơn trong Dòng Thừa Sai Đức Mẹ Loreto, ngày 24/05/1931.
– Thứ hai, ngài nhận tên thánh Thérèse, nhưng theo gương của thánh Thérèse Hài Đồng Giêsu, chứ không phải là Thérèse Avila.
– Thứ ba, như chúng ta đã biết, ngài không phải là nữ tu Dòng Carmel, nhưng là Đấng Sáng Lập của Dòng Thừa Sai Bác Ái.
Tóm lại, chúng ta đã điểm qua danh sách 08 vị thánh mang tên Thérèse, trong số này có 05 vị thuộc Dòng kín Carmel, và 03 vị là Đấng Sáng Lập Dòng nữ tu hoạt động bác ái. Đứng đầu danh sách là thánh Thérèse Giêsu (tức là Thérèse Avila), và cuối danh sách là Thérèse Calcutta, một người có lẽ chỉ biết thánh Thérèse Hài Đồng Giêsu, chứ không quen thuộc với Thérèse Avila.
