Tổng Quan Về Bí Tích Thánh Thể (1)

Tác giả: LUDWIG OTT

 

Ý NIỆM VỀ BÍ TÍCH THÁNH THỂ

1. Xác định ý niệm

Thánh Thể là Bí Tích, trong đó Đức Kitô hiện diện thực sự trót Mình và Máu thánh Người dưới hình bánh rượu, để tự hiến tế lên Cha thiêng linh một hiến lễ không đổ máu và ban mình làm lương thực cho linh hồn người tín hữu.

2. Các tiền ảnh

Các tiền ảnh nói về BT Thánh Thể có thể kể là : cây sự sống trong vườn địa đàng, lễ vật của Abraham và của Melchisedech, Manna trong sa mạc, bánh trưng hiến trong Đền Thờ Giêrusalem, lễ vật khác nhau trong thời Cựu Ước, đặc biệt là chiên Vượt Qua. 

3. Tính trổi vượt

Thánh Tôma đặc nền tảng tính trổi vượt của BT Thánh Thể trên mọi BT khác ở chỗ:

a) Từ nội dung của BT Thánh Thể : Nội dung được trao ban trong BT này không giống như ở các BT khác là sức mạnh tạo ân sủng do chính Chúa Kitô ban tặng, trong BT Thánh Thể là chính Đức Kitô, nguồn mọi ân sủng, được ban tặng.

b) Do việc các BT khác đều qui hướng vào BT Thánh Thể như cùng đích của mình;

c) Từ nghi thức của các BT khác, thường được kết thúc bằng việc lãnh nhận BT Thánh Thể. S.th. III 65,3.

***

ĐOẠN I

ĐỨC KITÔ HIỆN DIỆN THỰC SỰ

TRONG BÍ TÍCH THÁNH THỂ

***

CHƯƠNG MỘT

TÍNH HIỆN THỰC VỀ SỰ HIỆN DIỆN ĐÍCH THỰC CỦA ĐỨC KITÔ

***

 

I. CÁC LẠC GIÁO CHỐNG ĐỐI

1. Thời cổ

Vào thời cổ của Kitô giáo có nhóm DOKETEN và các giáo phái theo MANICHÊANISMUS thuộc nhóm THÔNG TRI (Gnosis) phủ nhận việc Đức Kitô hiện diện thực sự trong BT Thánh Thể, lý do theo họ Đức Kitô chỉ có thân xác như bóng mờ chứ không phải thân xác thật như chúng ta. So Ignatius, Smyrna 7,1. 

2. Thời trung cổ

– Căn cứ vào một ghi chú của Hinkmar thành Reims (De praedest. 31) thường người ta cho là xuất xứ từ Johannes Scotus Eriugena (+870), người ta cho ông là người chối việc hiện diện thực sự của Đức Kitô trong BT TT. Thực sự trong các tác phẩm của ông, người ta không gặp chỗ nào ông thực chối bỏ việc Chúa hiện diện thực sự trong BT TT cả, cho dù ông có nhấn mạnh đến tính biểu trưng của BT TT.

3. Thời mới

Đại cương có thể nói giáo phái Tin Lành phủ nhận việc Biến Thể và đặc tính Hy tế của BT TT, nhưng về vấn đề sự hiện diện thật sự họ có nhiều ý kiến khác nhau.

a) LUTHER công nhận sự hiện diện thật sự căn cứ vào ấn tượng của lời thiết lập, nhưng chỉ hạn hẹp vào việc cử hành buổi Tiệc Ly mà thôi (in usu). Chống lại với giáo thuyết TRANSSUBSTANTIATIO của Công Giáo, ông chỉ nhận sự CÙNG HIỆN DIỆN (CONSUBSTANTIATIO) của Mình Máu thánh Chúa Kitô với bản thể bánh rượu : verum corpus et sanguis Domini nostri Iesu Christi IN ET SUB PANE ET VINO per verbum Christi nobis christianis ad manducandum et bibendum institutum et mandatum (Cat. Maior V 8). Ông giải thích khả năng sự hiện diện thật sự của Mình Máu thánh Chúa Kitô dựa vào thuyết Phổ Tại (Ubiquité) không thể chấp nhận được, theo đó nhân tính của Đức Kitô nhờ vào Ngôi Hiệp (Unio hypostatica) thông phần thật sự vào việc hiện diện khắp mọi nơi của Thiên Chúa. So Conf. Aug. và Apol. Conf. Art. 10; Art. Smalcald. III 6 ; Formula Concoridae I 8,11-12 ; II 7.

b) ZWINGLI (như Karlstadt, Butzer và Oecolampađius) phủ nhận sự hiện diện thật sự và giải thích Bánh và Rượu chỉ là biểu trưng suông cho Mình và Máu thánh Chúa. Theo ông, Tiệc Thánh chỉ là kỷ niệm lại ơn cứu độ của chúng ta qua cái chết của Đức Kitô và đấy chỉ là một tuyên xưng của cộng đoàn.

c) CALVIN, thiên về tư tưởng của Melanchton (Kryptocalvinisten), đưa một giải pháp trung gian, khi phủ nhận sự hiện diện bản thể của Mình và Máu thánh Đức Kitô, nhưng chấp nhận một sự hiện diện năng động (secundum virtutem – dynamisch). Khi rước lấy Bánh Rượu người tín hữu, theo Calvin là những người đã được tiền định, lãnh nhận một sức mạnh xuất phát từ Thân Thể vinh quang đang ngự trên trời của Chúa Kitô, sức lực đó nuôi sống linh hồn.

Chống lại các lạc thuyết của giáo phái Tin Lành, Công đồng Tridentinô đã nhóm họp và đưa ra những quyết định trong những phiên họp 13, 21 và 22.

Nhóm Tin Lành Tự Do (Der liberale Protestantismus) ngày nay đưa ý kiến cho rằng Đức Kitô không có ý thiết lập BT Thánh Thể và giải thích buổi Tiệc Ly chỉ là buổi Tiệc Giã Biệt. Tiệc Thánh của Giáo Hội Tiên Khởi xuất phát từ những buổi họp của các cộng đoàn môn đệ. Thánh Phaolô dựa vào buổi tiệc giã biệt để tạo một cơ chế cho tương lai (“Hãy làm việc này để nhớ đến Thầy”) và nối kết việc lập lại buổi Tiệc Ly với kỷ niệm cái chết của Chúa (1 Cr 11,26).  Đức Giáo Hoàng Piô X kết án luận đề của Phái Duy Tân: “Không được phép nhận tất cả những gì thánh Phaolô nói về việc thiết lập BT Thánh Thể theo cách giải thích lịch sử.” D 2045.

II. CHỨNG CỨ THÁNH KINH VỀ VIỆC HIỆN DIỆN THẬT SỰ CỦA ĐỨC KITÔ TRONG BÍ TÍCH THÁNH THỂ

TRONG BT TT, MÌNH VÀ MÁU ĐỨC KITÔ HIỆN DIỆN THẬT SỰ, CỤ THỂ VÀ BẢN THỂ. De fide.

Chống lại với tất cả những ai phủ nhận việc hiện diện thật sự, công đồng Tridentinô tuyên bố : Si quis negaverit, in sanctissimae Eucharistiae sacramento contineri VERE, REALITER ET SUBSTANTIALITER corpus et sanguinem una cum anima et divinitate Domini nostri Iesu Christi ac proinde totum Christum, sed dixerit, tantummodo esse in eo ut in signo vel figura aut virtute, anathema sit. A.S.D 883.

Ba thuật ngữ VERE, REALITER, SUBSTANTIALITER được nhấn mạnh để chống lại các quan niệm của Zwingli, Oecolampad và Calvin, loại bỏ tất cả những hình thức giải thích theo lối tượng hình các lời thiết lập BT TT.

1. Lời hứa ban BT Thánh Thể (Ga 6,22-71)

Sau những phép lạ chuẩn bị là hóa bánh và đi trên mặt nước, Đức Giêsu phản đối người Do Thái chỉ mong chờ những phép lạ hóa bánh cứ tiếp diễn: “Các ông hãy ra công làm việc, không phải vì lương thực mau hư nát, nhưng để có lương thực trường tồn đem lại phúc trường sinh, là thứ lương thực Con Người sẽ ban cho các ông” (c.27).

Trong lời nói về BT TT, Chúa Giêsu tuyên bố:

a) Trước tiên cách chung về bánh thật của Trời, là bánh từ trời xuống và ban cho trần gian đời sống vĩnh cửu (29-34) ;

b) Tiếp đến Người chỉ về chính mình như Bánh từ Trời đến ban sự sống và đòi buộc phải tin (35-51a);

c) Cuối cùng xác định cụ thể hơn, bánh bởi trời là Thịt mình và liên kết việc rước lấy Thịt Máu Người với việc lãnh nhận đời sống vĩnh cửu (51b-58): “Bánh tôi sẽ ban tặng, chính là thịt tôi đây, để cho thế gian được sống.”

Người Do Thái liền tranh luận sôi nổi với nhau. Họ nói: “Làm sau ông này có thể cho chúng ta ăn thịt ông ta được?” Đức Giêsu nói với họ:

“Thật, tôi bảo thật các ông: nếu các ông không ăn thịt và uống máu Con Người, các ông không có sự sống nơi mình. Ai ăn thịt tôi và uống máu tôi, thì được sống muôn đời, và tôi sẽ cho người ấy sống lại vào ngày sau hết, vì thịt tôi thật là của ăn, và máu tôi thật là của uống. Ai ăn thịt và uống máu tôi, thì ở lại trong tôi, và tôi ở lại trong người ấy. Như Chúa Cha là Đấng hằng sống đã sai tôi, và tôi sống nhờ Chúa Cha thế nào, thì kẻ ăn tôi, cũng sẽ nhờ tôi mà được sống như vậy. Đây là bánh từ trời xuống, không phải như bánh tổ tiên các ông đã ăn, và họ đã chết. Ai ăn bánh này, sẽ được sống muôn đời.”

Những người chống đối sự hiện diện đích thực hiểu những lời này theo lối chuyển ý về niềm tin vào cái chết hy tế của Đức Kitô trên thập tự. Căn cứ ý nghĩa theo mặt chữ, có những lý do sau đây:

a) Ý nghĩa tự nhiên của từ. Đặc biệt phải chú ý đến những thuật ngữ cụ thể :

álêthes brôsis = lương thực thật, cụ thể (c 55) ;

álêthes pósis = thức uống thật, cụ thể (c 55) ;

trôgein = cắn , nhai, ăn (c 54t)

b) Khó khăn của lối giải thích hình bóng. Ăn thịt và uống máu ai, theo nghĩa Thánh Kinh hiểu theo cách chuyển ý có nghĩa là đuổi bắt ai để giết, thủ tiêu ai. So Tv 26,2 ; Is 9,20 ; 49,26 ; Mk 3,3.

c) Các quan niệm của thính giả, Chúa đã không chỉnh lại, như thường thấy khi có sự hiểu lầm (so Ga 3,3tt; 4,32tt ; Mt 16,6tt), nhưng Chúa lại xác nhận, dù phải chấp nhận thương đau là môn đệ và Tông Đồ có thể bỏ mình (c 60tt). Trong câu 63 (“Thần Khí mới làm cho sống, chứ xác thịt chẳng có ích gì.”) Chúa không phủ nhận cách giải thích mặt chữ, nhưng phủ nhận lối quá phàm tục.

d) Các giáo phụ thường giải thích đoạn cuối cùng về lời hứa đều qui vào BT TT (tỉ như Johannes Chrysostomos, Cyrill thành Alexandria, Augustinus) và công đồng Tridentinô cũng thế (D 875, 930).

2. Việc thiết lập Bí Tích Thánh Thể ( Mt 26,26-28; Mc 14,22-24 ; Lc 22,15-20 ; 1 Cr 11,23-25)

Chứng cứ chính yếu trong Thánh Kinh và sự hiện diện thật sự của Chúa trong BT TT nằm trong lời thiết lập, mà 4 người tường trình ghi lại có khác biệt về mặt chữ, nhưng lưu truyền nhất trí về sự việc.

a) Các lời đọc trên bánh thường gọi là công thức theo thánh Phêrô được lưu truyền nơi Mt và Mc, có những lời như sau: HOC EST CORPUS MEUM ; công thức của thánh Phaolô được lưu truyền nơi Lc và Phaolô (theo Lc) có những lời như sau : HOC EST CORPUS MEUM, QUOD PRO VOBIS DATUR (nơi Phaolô thiếu didoménon: tradetur). Theo nghĩa mặt chữ : Cái mà tôi trao cho anh em, chính là thân xác của tôi, sẽ phó nộp vì anh em.

b) Các lời đọc trên chén theo hình thức của thánh Phêrô (theo Mc): HIC EST SANGUIS MEUS NOVI TESTAMENTI, QUI PRO MULTIS EFFUNDETUR (Mt thêm vào: IN REMISSIONEM PECCATORUM ); công thức theo Phaolô (theo Lc): HIC EST CALIX NOVUM TESTAMENTUM IN SANGUINE MEO, QUI PRO VOBIS FUNDETUR. Ý nghĩa các lời này như sau : điều chứa đựng trong chén này là máu của tôi, nhờ đó Giao Ước mới được ký kết (cũng như giao ước cũ được ký kết trong máu dựa theo Xh 24,8: “Đây là máu giao ước, giao ước mà Thiên Chúa đã ký kết với anh em”) và máu này đổ ra vì anh em.

Chống lại những phê bình của nhóm duy lý tân tiến, Hội Thánh Công Giáo nắm vững lịch sử tính và để chống lại những người phủ nhận sự hiện diện thật sự của Chúa Kitô trong BT TT, Hội Thánh luôn dựa vào ý nghĩa mặt chữ của các lời thiết lập. Công đồng Tridentinô phủ nhận cách giải thích biểu tượng và như thế gián tiếp chấp nhận cách giải thích mặt chữ là chính xác (D 874).

Các giải thích mặt chữ đòi buộc:

a) Qua âm thanh của lời. Cách giải thích biểu tượng (figurativ) trong bản văn này hoàn toàn không có cơ sở ; chỉ vì Bánh và Rượu từ bản chất cũng như lối sử dụng thông thường, không bao giờ là biểu trưng cho Thân xác và Máu huyết cả. Cách giải thích mặt chữ tự nó không có gì xung khắc cả , đương nhiên đòi buộc phải có đức tin vào Thiên Tính của Đức Kitô trước.

b) Qua hoàn cảnh. Đức Kitô buộc phải thích ứng với khả năng đón nhận theo lý trí để có thể hiểu những lời của Người theo âm thanh phát ra. Nếu muốn cho nhân loại khỏi lầm lạc, thì Đức Kitô phải dùng những hình thức ngôn từ không thể hiểu sai được, khi thiết lập một BT và một phụng tự cao vời như thế, khi ký kết một giao ước mới và tổng kết lời trối trăn của Người.

c) Qua những hiệu quả thực tiễn mà chính thánh Phaolô rút ra. Vị thánh Tông Đồ này cho việc rước lấy BT TT cách bất xứng là phạm tội đến Thân thể và Máu thánh của Chúa.

 “Bất cứ ai ăn Bánh hay uống Chén của Chúa cách bất xứng, thì cũng phạm đến Mình và Máu Chúa. Ai nấy phải tự xét mình, rồi hãy ăn Bánh và uống Chén này. Thật vậy, ai ăn và uống mà không phân biệt được Thân Thể Chúa, là ăn và uống án phạt mình.” 1 Cr 11,27tt

 “Khi ta nâng chén tạ ơn mà cảm tạ Thiên Chúa, há chẳng phải là dự phần vào Máu Đức Kitô ư ? Và khi ta cùng bẻ Bánh Thánh, đó chẳng phải là dự phần vào Thân Thể Người sao ?” 1Cr 10,16

d) Qua sự thiếu sót của các chứng cứ chống đối. Khi hệ từ “là” trong nhiều đoạn Thánh Kinh tỉ như Mt 13,38: “Ruộng là thế giới” (so Ga 10,7a ; 15,1 ; 1 Cr 10,4) có ý nghĩa như “chỉ về” hay là “có nghĩa”, thì ý nghĩa biểu tượng là do bản chất sự vật ( tỉ như trong một dụ ngôn hay phúng dụ (allégorie) hay là do cách sử dụng ngôn từ thông thường. Bài tường trình không theo những trường hợp này.

III. CHỨNG CỨ THÁNH TRUYỀN VỀ SỰ HIỆN DIỆN THẬT SỰ CỦA ĐỨC KITÔ GIẾU TRONG BÍ TÍCH THÁNH THỂ

1. Các Giáo phụ trước Công đồng Nicêa

– Chứng cứ Thánh Truyền cổ xưa và rõ ràng nhất về sự hiện diện của Chúa Kitô trong BT TT phải kể là của thánh Ignatius thành Antiochia (+ khoảng 107). Ngài tường trình về nhóm Doketen (Ảo ảnh thuyết): “Họ không tin vào BT TT và vào kinh nguyện, vì họ không nhận BT TT chính là Thân Thể của Đức Giêsu Kitô, Đấng cứu độ chúng ta, Thân Thể đó đã vì chúng ta phải chịu đau khổ và đã được Thiên Chúa Cha cho phục sinh trong những điều tốt lành của Người” (Smyrn. 7,1.). Philad. 4 : “Hãy chú tâm điều này là chỉ cử hành một BT TT mà thôi, bởi vì chỉ có một Thân thể của Đức Giêsu Kitô, Chúa chúng ta và một Chén duy nhất để liên kết chúng ta với Máu thánh của Người.”

– Thánh Justin Tử đạo đã tường trình cuộc cử hành Thánh Lể trong thời cổ xưa của Hội Thánh trong quyển Hộ Giáo thứ nhất của ngài (c. 65) và nói về lương thực Thánh Thể như sau: “Chúng ta không lãnh nhận bánh ăn, thức uống thông thường, nhưng như Đức Giêsu Kitô, Đấng Cứu độ chúng ta là Ngôi Lời nhập thể, đã đón nhận Thịt Máu vì muốn cứu độ chúng ta, thì như chúng ta đã được dạy dỗ, lương thực nhờ lời cầu nguyện xuất phát từ Người đã trở thành BT TT, nhờ đó thịt máu chúng ta được nuôi sống để một cách thức biến dạng nào đó trở thành Thịt Máu của Đức Giêsu đã hóa thân làm người.” (66,2), Ở đây Justin đặt việc truyền phép trong BT TT song song với mầu nhiệm Nhập Thể. Hiệu quả của mầu nhiệm Nhập Thể cũng như Truyền Phép là Thịt Máu Đức Giêsu Kitô. Đặt nền tảng cho lý thuyết này, Justin trưng lời thiết lập của Chúa Giêsu, đó là những lời các Tông Đồ lưu truyền lại trong những điều họ trứ tác đáng suy nghĩ, gọi là Phúc Âm”.

– Thánh Ireneus thành Lyon (+ khoảng 202) minh chứng rằng, “bánh mà trên đó chủ tế đọc lời kinh tạ ơn, chính là Mình Chúa Kitô và chén là chén Máu Chúa kitô” (Adv.haer. IV 18,4). Đức Kitô nhận chén xuất phát từ Sáng Tạo như là Máu thật của Người, với máu này Người thấm thấu vào máu chúng ta, và bánh xuất phát từ sáng tạn là chính Thịt Người, nhờ đó Người củng cố thân xác chúng ta” (ib. V 2,2). Thân xác chúng ta “được Thịt Máu Chúa nuôi dưỡng và trở thành chi thể của Người” nhờ đó có khả năng đón nhận hồng ân của Thiên Chúa, hồng ân để sống đời đời” (ib. V 2,3)

– Các nhà thần học thành Alexandria, Clement và Origenes minh chứng niềm tin chung của Hội Thánh là chính Chúa ban Thịt Máu của Người cho chúng ta hưởng dùng. Nhưng chúng ta cũng thấy nhiều đoạn sách của họ có chiều hướng ám dụ , họ hiểu Mình và Máu Chúa chính là giáo lý của Chúa Kitô để nuôi sống thần trí chúng ta. Origenes viết trong Contra Celsum VIII 33 : “Còn chúng ta, những người cảm tạ Đấng Sáng tạo vũ trụ, chúng ta hưởng dùng bánh dâng hiến qua lời tạ ơn và kinh nguyện, bánh nhờ lời cầu nguyện đã trở thành Mình Thánh đích thực thánh hiến kẻ hưởng dùng theo nghĩa hợp lý.” So In Num.hom. 7,2 ; In Ex.hom. 13,3 ; In Matth. comment.ser. 85. Theo cái nhìn của các nhà thần học Alexandria, đoạn này có nhiều nghĩa, ý nghĩa ẩn dụ cũng không loại bỏ ý nghĩa theo mặt chữ được.

– Tertullian (+ khoảng 220) tuyên xưng đức tin vào sự hiện diện đích thực bằng những lời thiết thực như sau: “Thân xác được Mình và Máu Chúa Kitô nuôi dưỡng để linh hồn cũng được Thiên Chúa chữa lành” (CARO CORPORE ET SANGUINE CHRISTI VESCITUR, UT ET ANIMA DE DEO SAGINETUR ; De carnis resurr. 8). Ông nói với những người Kitô hữu tạc tượng bụt thần :“Những người Do Thái tra tay vào Đức Kitô chỉ có một lần ; còn những người này xúc phạm hằng ngày vào thân thể của Người. Các bàn tay này phải chặt đi cho rồi” (De idololatria 7). Việc so sánh với lỗi lầm của người Do Thái, đòi buộc việc phải công nhận Mình Thánh mà người Kitô hữu xúc phạm khi rước Thánh Thể, là một sự hiện diện thật sự.  Khi Tertullian (Adv. Marcionem IV 40) có thêm vào lời thiết lập “HOC EST CORPUS MEUM” câu giải thích thêm: id est figura corporis mei, thì ông không hiểu thuật ngữ “figura” theo nghĩa hình ảnh, biểu trưng, vì trong văn mạch, ông muốn minh chứng sự thực tại của Mình Thánh Chúa chống lại thuyết Ảo Ảnh của Marcion : figura autem non fuisset, nisi veritatis esset corpus. Figura có nghĩa là hình thức xuất hiện, dạng bí tích.

– Thánh Cyprian (+ 258) liên kết lời cầu xin bánh trong kinh Lạy Cha với BT Thánh Thể và nói “Đức Kitô là lương thực của chúng ta, qua đó chúng ta đụng chạm đến Mình Người” (qui corpus eius contingimus) và “ai đã đụng chạm đến Mình Người và lãnh nhận BT Thánh Thể theo quyền cộng đoàn” sẽ có cuộc sống đời đời, căn cứ theo đoạn Ga 6,51 (De dominica orat. 18). Đối với những người sa ngã dám lãnh nhận BT Thánh Thể mà trước đó đã không sám hối và lãnh nhận nghi thức giao hòa, ngài nói: “Họ đã tra tay bạo lực vào Mình Máu thánh của Người và bây giờ lại xúc phạm đến Chúa bằng tay và miệng lưỡi của mình như xưa họ đã chối bỏ Chúa” (De lapsis 16). Việc uống Máu Thánh Chúa Kitô khi lãnh nhận BT Thánh Thể được ngài đặt song song với việc đổ máu khi chịu tử đạo. Việc đặt song song như thế này đòi buộc, điều thứ nhất thực tế thì điều thứ hai cũng phải như vậy. So Ep. 58,1 ; Ep. 63,15.

2. Các Giáo phụ sau Công đồng Nicêa

Chứng nhân cho niềm tin của Hội Thánh về sự hiện diện đích thực của Chúa Kitô trong BT TT sau thời công đồng Nicêa, gồm có các giáo phụ như sau: Bên Hy Lạp có thánh Cyrill thành Giêrusalem (mystag. Kat. tập 4 và 5), thánh Johannes Chrysostomos, tiến sĩ về BT TT, thánh Cyrill thành Alexandria và thánh Johannes thành Damaskus(De fide orth. IV 13); bên giáo hội Latinh có thánh Hilarius thành Poitiers (De Trin. VIII 14) và thánh Ambrosius ( De sacr. IV 4-7) người đưa thẩm quyền về giáo lý BT TT cho Kinh Viện.

Các nhà sử học về tín điều của Tin Lành chỉ giải thích giáo lý về BT TT của thánh Augustinus cách thuần lý. Cho dù thánh nhân rất thích lối giải thích biểu trưng, nhưng ngài không loại bỏ sự hiện diện đích thực của Đức Kitô trong BT TT. Nối kết với các lời thiết lập BT TT, ngài đồng tình với truyền thống giáo hội cổ về niềm tin vào sự hiện diện đích thực của Chúa. So Sermo 227: “Bánh mà anh em thấy trên bàn thờ, khi đã được thánh hiến bằng Lời Chúa, là chính Mình thánh Chúa Kitô ; chén thánh hay đúng hơn chất được chứa đựng trong chén thánh, khi đã được thánh hiến bằng Lời Chúa, chính là Máu Đức Kitô”. Enarr in Ps 33 sermo 1,10: “Đức Kitô đã cầm lấy chính mình trong tay, và trao ban mình Người, khi nói: “Đây là mình Thầy”.

Nếu như chúng ta gặp trong các tác phẩm của những giáo phụ, tỉ như Augustinus, kề bên những chứng cứ rõ ràng cũng có những chứng cứ mờ tối, mang ý nghĩa biểu trưng, thì phải chú ý những điểm sau đây để có thể hiểu những đoạn này cho chính xác: luật về mầu nhiệm (Arkandisziplin), đặc biệt là mầu nhiệm đụng chạm đến BT TT (so Origenes, In Lev. hom. 9,10) ; không có những câu chống đối mang tính lạc thuyết, do sự chểnh mảng trong cách sử dụng từ ; sự thiếu sót những thuật ngữ chuyên biệt để phân biệt cách hiện diện mang tính bí tích của Thân Thể Chúa Kitô cách tự nhiên ở trần thế và hiện tại trên trời ; sự cố gắng để ngăn chận một quan niệm lố bịch về Tiệc Thánh Thể và cố nhấn mạnh đến việc lãnh nhận BT cách tinh thần trong đức tin và tình yêu (khác biệt với cách lãnh nhận bề ngoài, mang hình thức bí tích) ; đặc tính biểu trưng của BT TT như là “Dấu chỉ hiệp nhất” (Augustinus), đương nhiên không loại trừ sự hiện diện đích thực.

Chứng cứ của các giáo phụ được củng cố bằng chứng cứ các sách Phụng Vụ cũ, trong đó có các lời nguyện khẩn xin Thánh Thần ngự xuống (Epiklese), để “Người làm cho bánh trở nên Mình Thánh Chúa Kitô và rượu trở thành Máu Thánh Chúa Kitô” (Cyrill thành Giêrusalem, Cat. myst. 5,7 ; so tập Euchologion của Serapion thành Thmuis 13,4 ; Apost. Konst. VIII 12,39).

Niềm tin vào sự hiện diện đích thực của Chúa Kitô trong BT TT còn được minh chứng bằng những cách trình bày và bản khắc, bản vẽ, đặc biệt hình vẽ Aberkios (trước năm 216) ở Hieropolis miền Tiểu-Phrygien và bản vẽ Pectorius (cuối thế kỷ thứ 4) ở Augustodunum (Autun) miền Gallien, cả hai đều dùng biểu tượng con cá.

Thánh Tôma đặt nền tảng cho sự hiện diện đích thực của Chúa:

a) từ sự thiện toàn của Giao Ước Mới và tính cao vời của Hy Tế giao Ước mới trên hy tế của giao ước cũ,

b) từ tình yêu của Chúa Kitô đối với loài người, vì tình yêu này đòi buộc phải có liên hệ xác thể,

c) từ sự tiện toàn của đức tin, vì đức tin này không những xác tính vào Thiên Tính, nhưng cả nhân tính vô hình của Chúa đang hiện hiện trong BT TT. S.th. III 75,1.

***

CHƯƠNG HAI

HIỆN THỰC HÓA SỰ HIỆN DIỆN ĐÍCH THỰC

CỦA ĐỨC KITÔ HAY THUYẾT BIỂN THỂ

(transsubstantiatio)

 

I. TÍN ĐIỀU VÀ Ý NIỆM VỀ THUYẾT BIẾN THỂ

1. Tín điều

2. ý niệm

a) Biến thể là một sự biến đổi (metabolé, conversio). Theo nghĩa thụ động, biến đổi là bước chuyển của một sự vật này sang một sự vật khác (transitus unius rei in aliam). Có những thời điểm như sau:

a.1 Có một TERMINUS A QUO và một TERMINUS AD QUEM, có nghĩa là một thời điểm ngưng sự hiện hữu và một thời điểm bắt đầu cái mới. Cả hai khác hẳn với việc tạo dựng (creatio) và hủy hoại hoàn toàn (annihilatio). Khi nhìn vào toàn sự kiện trước và sau cuộc biến đổi, người ta nói về một terminus TOTALIS a quo và ad quem (trong cuộc biến đổi thuộc BT TT các bản chất của bánh rượu cùng với Mình Máu Thánh Chúa Kitô dưới dạng bánh và rượu); nếu chỉ nhìn vào cái trong sự vật bắt đầu chấm dứt và bắt đầu hiện hữu, người ta nói đến một terminus FORMALIS a quo và ad quem.

a.2 Có một liên hệ nội tại giữa việc chấm dứt terminus a quo và bắt đầu terminus ad quem. Thực sự khó mà tính toán đến thời gian tiếp nối trong ý niệm biến đổi. Trong việc biến đổi ở BT TT, bản chất của bánh rựu chấm dứt, vì Mình và Máu Đức Kitô thay thế vào vị trí đó.

a.3 Có một “cái thứ ba” chung (tertium), có nghĩa là một cái thứ ba tồn tại chung, cái đó liên kết cả hai cực sau cuộc biến đổi. Trong cuộc biến đổi nơi BT TT thì đó chính là hình dạng bánh và rượu. Cũng có thể tưởng tượng đến một cuộc biến đổi, trong đó từ terminus a quo không còn gì sót lại.

b) Biến thể là một cuộc biến đổi mầu nhiệm và độc nhất (CONVERSIO MIRABILIS ET SINGULARIS ; D 884), khác hẳn với các cuộc biến đổi tự nhiên. Các biến đổi tự nhiên hoặc chỉ là biến đổi thuộc tùy thể hoặc biến đổi bản thể. Trong biến đổi tùy thể, bản chất tồn tại không thay đổi ; nó chỉ đón nhận những hình thức tùy thể mới (conversio accidentalis hay là transaccidentatio, tỉ dụ như khối cẩm thạch – trở thành tượng cẩm thạch). Trong biến đổi bản chất, hình thức bản chất cho đến bây giờ sẽ chấm dứt ; chất liệu như “cái thứ ba” vẫn tồn tại, chỉ có cái là nhận một hình thức bản chất mới (conversio formalis hay là transformatio, tỉ dụ như cơ thể hấp thụ thức ăn). Với việc biến đổi bản chất trong bình diện tự nhiên luôn luôn có sự liên kết với những biến đổi tùy thể.

Việc biến đổi nơi BT TT là một biến đổi bản chất một cách đặc biệt, vì trọn vẹn bản chất bánh rượu gồm materia và forma đều hoàn toàn biến đổi (CONVERSIO SUBSTANTIALIS TOTALIS), trong khi những tùy thể vẫn còn tồn tại. Trong tự nhiên cũng như trong siêu nhiên không có gì tương tự như thế, vì thế mà mới có cái tên đặc biệt: TRANSSUBSTANTIATIO. Thuật ngữ muốn nói, trọn vẹn bản chất, và chỉ có bản chất mà thôi, mới biến đổi.

Ý niệm siêu hình về BẢN CHẤT được áp dụng trong giáo lý Biến Thể không đụng chạm gì đến nhận thức khoa học tự nhiên của hiện đại về cấu trúc vật chất.

c) Theo giáo lý chung của các nhà thần học, việc biến đổi theo nghĩa chủ động, nghĩa là hoạt động biến đổi của Thiên Chúa, không phải thực hiện chung trong hai hành động rời rạc là việc hư hóa bản chất bánh rượu và hiện thực hóa Mình và Máu thánh Đức Kitô; nhưng đây là một hành động duy nhất của Thiên Chúa tác tạo terminus a quo (formalis) biến mất và terminus ad quem (formalis) xuất hiện.

Nhóm Scotisten, Bellarmin, Chr. Pesch và nhiều người khác cho hành động hiện thực Mình Máu thánh Đức Kitô là ĐƯA VÀO (ADDUCTIO hay là INTRODUCTIO), đưa Mình Máu thánh Chúa Kitô vào dưới dạng bánh rượu, như thế là chối bỏ việc chuyển đổi vị trí (ADDUKTIONSTHEORIE). Theo lý thuyết này, Thân Thể tiền hữu của Đức Kitô được đưa vào hình dạng của Bí Tích và đón nhận một cách hiện hữu mới mang tính BT dưới dạng Bánh rượu bên cạnh cách hiện hữu tự nhiên của Người trên thiên đàng.

Nhóm Thomisten, Suarez, Franzelin và nhiều người khác cho hành động biến đổi là việc sản sinh hay Tái sản sinh (PRODUCTIO hay là REPRODUCTIO, REPLICATIO) Mình Máu Chúa Kitô dưới dạng Bánh rượu (REPRODUKTIONSTHEORIE). Theo lý thuyết này Thân xác do chính Đức Trinh Nữ Maria sản sinh lại được Thiên Chúa sản sinh ra một lần nữa theo một cách thức mới do một hành động mới của Thiên Chúa từ bản chất bánh và rượu. Phải công nhận rằng cách diễn tả của các giáo phụ và các sách Phụng Vụ cũng như ý niệm biến đổi bản thể mà mục đích là nhất mạnh bản chất mới, có lẽ thích hợp với lý thuyết sản sinh hơn. Nhưng không có một quyết định chắc chắn nào về đặc tính mầu nhiệm của quá trình biến đổi.

II. BIẾN THỂ THEO CHỨNG CỨ CỦA NGUỒN ĐỨC TIN

1. Chứng cứ Thánh Kinh

2. Chứng cứ Thánh Truyền

III. NHỮNG HÌNH DẠNG THUỘC BÍ TÍCH

1.  Các hình dạng vẫn tồn tại

2. Những thực tại thể lý của các hình dạng

3. Không phải là chủ thể ràng buộc

CÁC HÌNH DẠNG BT VẪN TIẾP TỤC TỒN TẠI MÀ KHÔNG ĐÒI HỎI CÓ MỘT CHỦ THỂ RÀNG BUỘC.

Từ tín điều Biến Thể đưa đến việc, các hình dạng sau cuộc biến đổi bản chất của bánh rượu vẫn tồn tại mà không cần đến một chủ thể ràng buộc tự nhiên Công đồng Constance kết án luận đề của Wiclif: accidentia panis non manent sine subiecto in eodem sacramento (D 582). Mình và Máu thánh Chúa Kitô không thể là chủ thể mang lấy các tùy thể của bánh và rượu ; lại càng không thể là một bản thể khác (theo trường phái của Abaelard cho là không khí bao quanh). Từ đó, các hình dạng tồn tại không có một chủ thể nào cả. Giáo lý Catechismus Romanus (II 4,43) cho giáo lý này là “giáo lý tồn tại và vững vàng của Hội Thánh Công Giáo”.

Việc các tùy thể tiếp tục tồn tại mà không cần đến chủ thể chỉ có thể có được là do quyền năng tuyệt vời của Thiên Chúa, Đấng là causa prima thay thế hiệu quả của causa secunda xuất hiện.

***

CHƯƠNG BA

CÁCH THỨC HIỆN DIỆN ĐÍCH THỰC CỦA ĐỨC KITÔ

 

I. SỰ HIỆN DIỆN TRỌN VẸN CỦA ĐỨC KITÔ

2. Sự hiện diện trọn vẹn trong mỗi phần của hai dạng bánh rượu

3. Sự hiện diện trọn vẹn trong mỗi phần nhỏ của từng dạng bánh rượu

II. SỰ HIỆN DIỆN ĐÍCH THỰC TỒN TẠI THƯỜNG XUYÊN

Chấm dứt sự hiện diện đích thực

III. BÍ TÍCH THÁNH THỂ ĐƯỢC CHÚNG TA TÔN THỜ CÁCH XỨNG ĐÁNG

CHÚNG TA PHẢI TÔN THỜ ĐỨC KITÔ HIỆN DIỆN TRONG BT TT.

Sự hiện diện đích thực có tính trọn vẹn và thường xuyên của Chúa trong BT TT đưa đến hệ luận, chúng ta phải tôn thờ Đức Kitô hiện diện trong BT TT (CULTUS LATRIAE). Đối tượng tôn thờ của chúng ta chính là Chúa Kitô hiện diện trong hai hình bánh rượu. Hai hình dạng bánh rượu chỉ là đối tượng kèm theo, chỉ vì chúng được kết hợp thành thể thống nhất với BT. Công đồng kết án những người cho đó là việc “thờ bánh” và là “thờ bụt thần” ; Công đồng tuyên bố: SI QUIS DIXERIT, IN SANCTO EUCHARISTIAE SACRAMENTO CHRISTUM UNIGENITUM DEI FILIUM NON ESSE CULTUS LATRIAE ETIAM EXTERNO ADORANDUM,…ANATHEMA SIT. D 888.

Những người phủ nhận tín điều này là những người chối sự hiện diện đích thực của Chúa trong BT TT. Những thần học gia theo phái Luther Cổ (tỉ dụ như Musculus, M. Chemnitz, J. Gerhard) vì xác tín vào việc Chúa hiện diện đích thực trong suốt thời gian cử hành Tiệc Thánh, có nghĩa là từ lúc Truyền Phép đến hết phần hiệp lễ, nên họ vẫn tuyên bố việc BT TT phải xứng đáng được tôn thờ và chống lại nhóm mà họ gọi là Kryptokalvinisten (Những người bôi nhọ BT TT).

Thánh Kinh chỉ minh chứng cách gián tiếp về việc tôn thờ BT TT, một mặt căn cứ vào sự hiện diện đích thực của Chúa Kitô trong BT TT, mặc khác cũng minh chứng Đức Kitô phải được xứng đáng được tôn thờ (Mt 28, 9.17 ; Ga 5,23 ; 20,28 ; Pl 2,10 ; Dt 1,6).

Các giáo phụ sau công đồng Nicêa minh chứng rằng, Đức Kitô hiện diện trong BT TT phải được xứng đáng tôn thờ trước khi chúng ta đến lãnh nhận. So Cyrill thành Giêrusalem, Cat.myst. 5,22: “Hãy cúi mình xuống và nói AMEN khi tôn kính thờ lạy BT TT”. Ambrosius, De Spiritu sancto III 11,79: “Trên trái đất này còn có Mình Thánh Chúa Kitô mà chúng ta tôn thờ hôm nay dưới dạng Mầu Nhiệm.” Augustinus, Enarr. in Ps 98,9 : “Không ai lãnh nhận Mình Thánh, nếu trước đó họ không tôn thờ.” Trong khi bên Phương Đông, việc tôn thờ BT TT chỉ hạn hẹp vào trong lúc cử hành Hy Lễ, bên Tây Phương kể từ thời Trung Cổ người ta càng ngày càng phát triển việc tôn thờ này ra khỏi khung Thánh Lễ (các cuộc rước kiệu Thánh Thể, Lễ Mình Thánh Chúa năm 1264, Chầu phép lành kể từ thế kỷ 14).

***

CHƯƠNG BỐN

LIÊN HỆ GIỮA BÍ TÍCH THÁNH THỂ VÀ LÝ TRÍ

 

I. ĐẶC TÍNH MẦU NHIỆM CỦA BÍ TÍCH THÁNH THỂ

SỰ HIỆN DIỆN ĐÍCH THỰC CỦA ĐỨC KITÔ TRONG BT TT LÀ MỘT MẦU NHIỆM ĐỨC TIN. Sent. certa.

Lý trí con người không thể nào nhận thực được thực tại của Mặc khải thiên linh, cũng không thể nào minh chứng được khả năng nội tại của sự kiện mặc khải này được. Lý trí đã được đức tin soi rọi có khả năng cho thấy được thực tại đích thực nối kết và tùy thuộc vào cơ cấu các chân lý siêu nhiên, và đẩy lui được những vấn nạn do lý trí đặt ra. Tín điều về BT TT vượt cao hơn lý trí, nhưng không nghịch lại lý trí.

Không thể đem qui luật cảm nghiệm mà đo lường BT TT được. Những thực tại rút ra từ cuộc sống của Đức Giêsu tỉ như đi trên mặt nước, bước ra khỏi mồ, Đấng Phục Sinh hiện ra khi cửa còn đóng, minh chứng thực tại bình thường, khả giác và cụ thể của thân xác con người có thể tan biến đi do một sự can thiệp kỳ lạ của Thiên Chúa toàn năng, nhưng không phải vì đó mà mất đi tính chất thực của một thân xác con người. Đức tin xác tín vào sự hiện diện đích thực của Chúa trong BT TT cần phải có niềm xác tín vào một Thiên Chúa siêu vượt và vào thiên tính chân thật của Đức Kitô đi trước.

II. NHỮNG CHỐNG ĐỐI GIẢ TẠO GIỮA LÝ TRÍ VÀ TÍN LÝ VỀ BÍ TÍCH THÁNH THỂ

1. Sự tiếp tục tồn tại không có chủ thể của các tùy thể

2. Cách hiện diện tinh thần, không có không gian của Mình Thánh Chúa Kitô

3. Mình Thánh Chúa Kitô hiện diện ở nhiều nơi (multilokation -multipresent)